Herta Müller - The Land Of Green Plums (Granta, 1999) *****

Het gebeurt niet vaak dat ik akkoord ga met de keuze van het Nobelprijscomité voor literatuur, maar met Herta Müller hebben ze een schitterende keuze gemaakt. "The Land Of Green Plums" is een boek over leven tijdens Ceausescu's schrikregime, gestalte gegeven door een groepje jongeren die naar de stad zijn getrokken om er hun heil te zoeken, en die verbonden zijn door hun weerzin voor de politieke machthebbers en voor literatuur.

De hele stijl van het boek is meer poëzie dan proza, en elke zin is een pareltje van "verdichting", hetzij als een manier om de lelijkheid van het bestaan mooier te maken, of om het onzegbare toch weer te geven zonder de brutaliteit ervan te moeten raken. Ze gebruikt dezelfde techniek om haar verhaal op te bouwen. Wat er echt gebeurt of gebeurd is, sijpelt slechts langzaam door, als druppels door een wijnranken pergola.

Lukraak een paar voorbeelden :

Over Lola, haar vriendin die een verboden dagboek bijhield : "You could say Lola's sentences in your mouth. But they didn't let themselves be written down. Not by me. They were like dreams, suited for speech but not for paper. When I wrote them down, Lola's sentences dissolved in my hand".

Over haar vader, een SS-man die terugkeert van de oorlog "I became his child and had to grow against death. I was hissed at, not spoken to. They slapped my hands and looked me right in the eye to see how I took it. But no one ever asked me in what house, in what place, at what table, in which bed and country I would prefer to walk, eat, sleep, or love someone in fear".

De angst voor verraad, voor pijn, voor opsluiting, is een constante, net zoals het verlangen de grens over te vluchten. Zelfs het land worden uitgezet is geen oplossing, want ook daar word je in de gaten gehouden of riskeer je door een raam te vallen.

"The child goes into her room to cry. She shuts the door, lowers the blinds, and turns on the light. She stands in front of the dressing-table mirror, in which no one has ever made herself up. It has two wings you can open and shut. It's a window in which you can see yourself crying in triplicate. This makes self-pity three times as great as it was out in the courtyard. The sun can't come in. It doesn't have any pity, because it has to stand up in the sky without any legs".

Müller slaagt erin om die toon en stijl vast te houden in het ganse boek, en de verschrikking voor te stellen als een droomwereld, iets dat zachtjes drijft boven de realiteit als een nevel die tegelijk alles doordringt. Ze creëert een onmogelijke spanning tussen lichtvoetigheid en zware neerslachtigheid, tussen hoop en fatalisme.

Een absoluut meesterwerk.