Michael Chabon - Pops (4th Estate, 2019) ***½

Michael Chabon is not only a great literary stylist and entertainer, he is also a great human being, as was already demonstrated by his recent novel "Moonglow". In "Pops", a compilation of seven short stories about his relationship with his children and father, he links personal insights and emotions with the literary expert's skill of building up the stories to an unexpected and sensitive end.

The fun thing is that he - the author, the father - builds his stories often by making a lot of assumptions. He has to educate his children, he has to navigate his off-spring through the difficulties of life and social interaction, but in doing so, he also misunderstands the inherent logic of why his children are doing what they're doing, rectifying or surprising him for his narrow, protective fatherly perspective on things.

There's a lot of warmth and love in this little book. In his introduction, he is challenged by another writer with the unwritten literary law not to have children: "You cannot write great books when you have children". Obviously - and luckily - Chabon proves him wrong.

Highly enjoyable read.

Michael Chabon - Moonglow (4th Estate, 2016) ****

Every new Michael Chabon novel is one to look out for, as was this one. He is without a doubt one of the best stylists in American literature, with a wonderful sense of humour, greatly influenced by comic book and other adventures in novels such as "The Yiddish Policemen's Union", "The Amazing Adventures of Kavalier & Clay", and the incredible "Gentlemen Of The Road".

With Moonglow, he moves into new territory for him, namely the life of his grandparents, as told by his grandfather on his deathbed, and at the same time the story of the weight of being jewish.

His grandfather was a rocket engineer and one of the first people to have entered Nordhausen at the end of the Second World War, the place where the V-2 rockets were being produced. Pynchon's "Gravity's Rainbow" comes to mind, and is even mentioned several times in the novel, but apart from the historical context, there is no other comparison. Chabon's prose is direct, precise, unusually without any demonstration of stylistic prowess, almost as the chronicler of events, even if once in a while you can read wonderful sentences such as "got his grandfather so drunk that he was able to directly experience, if not communicate, some of the unlikelier effects on time and space called for by Einstein's Special and General Theories of Relativity"

Yet he goes further, much further, actually reconstructing the lives of his grandparents - and parents - by adding a strong dose of fiction of their daily lives, the conversations, the details of clothing, behaviour and thoughts that no person could ever remember, let alone fully recount during the last days of one's lives. This creates an almost obscene intimacy, by putting yourself in the position of these people you probably knew so well, including the sexual longing and sexual acts.

The book is as much about the grandfather's fight and moral concerns about German rocket scientist Werner von Braun and his gang, who participated in the US space programmes, and even more about his grandmother, a French jewish refugee, an actress with a great joie-de-vivre, and independent thoughts and action, who increasingly becomes the victim of schizophrenia. It is about his grandfather's attempt to build a new relationship after his grandmother has died.

Both grandparents are damaged goods, yet they try to live together as almost totally opposing forces: he is the principled engineer with a strong sense of ethics, who even spends a year in prison for an impulsive physical attack on his employer, she is the artist, the beautiful woman who lives in a world of fantasy and fear, using tarot cards with her grandson. Despite the differences between them, there is love and deep respect, even if they are fully aware of each other's shortcomings.

The whole novel is pieced together in a very non-chronological form, with memories, pictures and additional detail provided by his mother as elements to reconstruct something that will always be a little less than what it was, yet paradoxically, it's the novelists fictitious additions that make the people come to live, and maybe even make it bigger and more moving than it actually was.

Michael Chabon - Telegraph Avenue (Harper, 2012) ***½

Zonder enige twijfel is Michael Chabon een stilistisch genie. Hij kan zich zowat elke vorm eigen maken en die een boek lang volhouden, zonder te verzwakken. Iedereen die al eens heeft geschreven kan enkel verbluft zijn over de vorm van de zinnen die uit Chabons pen vloeien, en op zelfs één van die zinnen zou ik jaloers zijn en er waarschijnlijk zelf een week op zitten werken, maar bij Chabon zijn het er duizenden, de een na de ander.

Deze roman heeft qua vorm een hoog Pynchon-gehalte. Je wordt als lezer meteen in de actie geworpen en zonder enige voorkennis ontrolt de plot zich rond de personages die verwikkeld zijn in vele verhaallijnen tegelijk, om maar te zwijgen van het rijke taalgebruik en de ellenlange zinnen.

Het verhaal gaat om een bevriend Joods en Afro-Amerikaans koppel, van wie beide vrouwen (Gwen en Aviva) als vroedvrouwen werken en de mannen (Archie en Nat) houden een tweedehands vinyl soul en jazz-platenzaak open. Hun wereld dreigt uit elkaar gerukt te worden door de komst van een nieuwe mall, die gesteund wordt door de zwarte financier en ex-quarterback Gibson Goode, waar uiteraard een veel grotere platenzaak zal komen. Als Afro-Amerikaan wordt Archie gevraagd om de nieuwe moderne winkel open te houden.

Hoewel een realistische setting, gaat Chabon in overdrive door een boel bijkomende subplots en karakters, inclusief een kung-fu filmvedette als grootvader voor het onechte kind dat Archie plots in zijn schoot geworpen krijgt, een orgelspelende souljazz muzikant die verpletterd wordt door zijn instrument en een tocht in een zeppelin.

En natuurlijk de "americana" nodig voor de scene-setting "Along with the backyard coops of heirloom laying hens, the collectively owned pizzerias, the venerable Volvos that had rolled off the line at Torslanda before ABBA first went gold, the racks of Dynaco tube amplifiers, the BPA-free glass baby bottles, and the ramshackle wonderland known as the Adventure Playground, one minor component in the patchwork of levees erected by citizens of Berkeley, California, in their ongoing battle to defend their polder against the captitalist flood tides of consumerist uniformity, was a telephone hanging on the wall of the Jaffe familiy's kitchen, a model 554 with a rotary dial, smiley-face yellow, its handset connected to its plastic shell by a snaking twenty-foot helix of yellow cord, kinked by old and unsolvable knots." en dit enkel als intro voor een telefoongesprek. Vrijgevig met woorden. Zeer vrijgevig met woorden om het plezier van de taal zelf.

Of bij aankomst van Gwen bij haar huis na haar werk : "The BMW pulled up to the house and then sat, lights lit, engine heat troubling the atmosphere above its hood, windshield glossy gray-blue blank of reflected sky. Daylight was taking its sweet time fading into dusk, and the street at suppertime seemed to be holding its breath, torn in to patches of deep shadow and sunshine, motionless but for the little white moths stitching their loopy crewelwork in the honeysuckle. In the sandpit of the tiny playground, dozens of toy vehicles and appliances lay bleached and upended, primary-colored plastic ruins as of some toddler cataclysm".

Beide zoons van het bevriende koppel blijken dan ook nog gek op film en op elkaar.

Ondanks alle verbale krachtpatserij, en echte krachtpatserij tussen de verschillende karakters, is het in se een vriendelijk boek, over menselijke relaties en diepere waarden dan die van geld en eigen ras of godsdienst, over de mogelijkheden en onmogelijkheden van het doorbreken van verwachtingen. En misschien denkend aan de filmversie van het boek, eindigt het allemaal op een positieve en verzoenende toon. De humoristische toon maakt het geheel nogal emotioneel afstandelijk, hoewel sommige passages wel diep raken, zoals het gevecht van de vroedvrouwen op een baby ter wereld te brengen, of de onmogelijke communicatiestoornissen tussen Titus en zijn vader Archie, als die tussen Archie en zijn vader Luther.

Wat me altijd schokt in Amerikaanse boekhandels is de scheiding tussen zwarte en blanke literatuur, alsof die in aparte vakken thuishoren. Chabons roman vond ik uiteraard bij de "blanke" literatuur, maar hij had evenzogoed bij de zwarte literatuur kunnen staan.

Michael Chabon - Werewolves In Their Youth (Harper, 1999/2008) **

Ik ben dusdanig enthousiast geworden van de laatste boeken van Michael Chabon, dat ik ook zijn ouder (jonger?) werk ben gaan opzoeken. "Werewolves In Their Youth" is een verzameling kortverhalen. Ik heb er enkele van gelezen en het boek weggelegd. Vlot geschreven verhalen, dat wel, maar weinig pakkend. Duidelijk nog geschreven door iemand die op zoek is naar een eigen stem.

De situaties die hij beschrijft zijn alledaags, maar dan vanuit een ander perspectief dan verwacht. Soms levert dat een goed resultaat op, zoals bij het titelverhaal, maar veelal komt het over als oefeningen, met een ondertoon die roept om waardering, en dus teveel verankerd zit in de verwachtingen die "men" heeft van het kortverhaal.

Michael Chabon - Wonder Boys (Random House, 1995, 2008) ***

Met zijn ontluikende stylistisch talent schetst Chabon het leven van een professor literatuur die eindeloos in de knoei zit met zijn eigen roman, en op de faculteit waar hij werkt van het ene probleem in het andere terechtkomt, mede geholpen door zijn problemen met alcohol, drugs en karakterzwakte. In bijna vaudeville slapstick doorkruist hij de levens van de andere personages, de decaan, zijn literair agent, een talentvolle student, zijn ex-vrouw, zijn huidige vriendin, een dode hond, een dode slang, enkele misdadigers, een jasje van Marylin Monroe, en nog van dies meer. Alles wel leuk geschreven, maar het boek heeft me zeker niet het plezier verschaft van zijn latere romans, het is te lang, er zit weinig lijn in, ook de spanning weet hij niet echt vast te houden, maar het is bij momenten best grappig.

Michael Chabon - Gentlemen Of The Road, A Tale Of Adventure (Sceptre, 2007) ****

Nederlandse titel : Heren Van De Weg

Zo wordt een Afrikaanse jood, één van de twee hoofdfiguren van het boek op bladzijde twee geïntroduceerd, zittend in een herberg en aangesproken door een papegaai :

"The precise origin of the African remained a mystery. In his quilted gray bambakion with its frayed hood, worn over a ragged white tunic, there was a hint of former service in the armies of Byzantium, while the brass eyelets on the straps of his buskins suggested a sojourn in the West. No one had hazarded to discover whether the speech of the known empires, khanates, emirates, hordes and kingdoms was intelligible to him. With his skin that was lustrous as the tarnish on a copper kettle, and his eyes womanly as a camel's, and his shining pate with its ruff of wool whose silver hue implied a seniority attained only by the most hardened men, and above all with the air of stillness that trumpeted his murderous nature to all but the greenest travelers on this minor spur of the Silk Road, the African appeared neither to invite nor to promise to tolerate questions. Among the travelers at the caravansary there was a moment of admiration, therefore, for the bird's temerity when it seemed to declare, in its excellent Greek, that the African consumed his food in just the carrion-scarfing way one might expect of the bastard offspring of a bald-pated vulture and a Barbary ape."

Het geeft meteen sfeer, tijdsbeeld, spanning en literair vakmanschap weer. Deze "Gentlemen Of The Road" is Chabons eerbetoon aan de grote verhalenvertellers uit het verleden, Alexandre Dumas op kop. Zijn verhaal vindt plaats in de tiende eeuw, en handelt over twee heren, een joodse Afrikaan en een joodse "Frank", die ronddolen over de wegen van Europa, en zich laten meeslepen in een tocht richting Kazarië, de joods-Turkse staat. Onderweg maken ze uiteraard het één en ander mee, gevechten, ontvoeringen, paardendieven, plunderingen, brandschattingen, vermommingen, en zowat alle volkeren die de gekende wereld toen bevatte : Arabieren, Perzen, Noormannen, Turken, de één al gehaaider dan de ander. Chabon schuwt geen clichés, integendeel, hij zoekt ze op. Maar wat een leesplezier : een jongensboek voor volwassenen, inclusief de prachtige tekeningen van Gary Gianni

(klik op de tekening om te vergroten)

De roman werd oorspronkelijk gepubliceerd in 15 hoofdstukken in de New York Times, en is eigenlijk één grote stijloefening. De titels van de hoofdstukken zelf zijn al prettige lektuur :

• "On some pecularities in the trading practices of Norsmen"
• "On the anxieties arising from the permissibility, however unreasonable, of an elephant's rounding out a prayer quorum"
• "On following the road to one's destiny, with the usual intrusions of violence and grace"

Het is geen literatuur die Chabon op de wereldkaart zal brengen, maar het is prettige lektuur, en vaak ben ik spontaan beginnen lachen bij de onmogelijke situaties waarin de helden terechtkomen, als door de laconieke beschrijvingen van de auteur. Zijn pen is scherp, en uitermate fijn. Elke zin is doorwrocht, elke paragraaf en elk hoofdstuk nauwkeurig afgewerkte gehelen, waar lang, en ik vermoed soms heel lang aan geschaafd en gevijld is om ze goed te krijgen, de lezer meeleidend via de meest vergezochte woorden tot verrassende pointes en verrassend veranderende gezichtspunten.

Om maar enkele voorbeelden te geven :

"Zelikman was alien to feelings of sympathy with young men in tears, having waked one morning, around the time of his fifteenth birthday, to find that by a mysterious process perhaps linked to his studies of human ailments and frailties as much as by the rape and murder of his mother and sister, his heart had turned to stone"

of nog - de gedachten van een dodelijk gewond man over zijn vrouw Sarah :

"Though only a week earlier the idea would have struck him as heresy, as he lay waiting to become carrion he considered that plump and vivacious Sarah was perhaps unworthy of his suffering and death, when after all, she chewed with her mouth open and her wind, when she had been consuming too much milk, gave off an unsettling odor of brimstone".

En zo zijn er niet een paar zinnen, maar elke zin is zo.

Anderzijds is het boek modern door zijn inhoud, cynisme, en plotwendingen. Ook de elliptische structuur van het boek staat ver van de lineaire verteltrant van de klassiekers. De hoofdstukken vertellen fragmenten uit het hele verhaal die het uiteraard mogelijk maken om het geheel te reconstrueren.

Lezen!

Michael Chabon - The Yiddish Policeman's Union (Harper Collins, 2007) ****

Dit is zonder enige twijfel een van de betere boeken die ik dit jaar heb gelezen. Wie zijn "Amazing Adventures of Cavalier & Klay" heeft gelezen, zal dit boek zeker kunnen waarderen, want het is meer gefocust, strakker, beter geschreven. Maar het blijft, zoals de titel al laat uitschijnen, een roman met de ingrediënten van een jongensboek, maar dan op een hoger niveau getild, een veel hoger niveau. Het verhaal speelt zich af in Alaska eind van de 20ste eeuw, de Amerikaanse staat waar de joden na de tweede wereldoorlog hun tijdelijk, 60-jarige verblijf hebben gekregen. In de hoofdstad van deze plek wordt een jood lafhartig vermoord in de hotelkamer van hetzelfde hotel waar de hoofdfiguur logeert, de getormenteerde politie-detective Meyer Landsman, die even onorthodox als doordravend en slim is. Een cliché dus uit de betere film noir. Bovendien verwerkt hij een scheiding en is hij meer dan lichtjes aan de drank. Zijn speurtocht leidt hem naar de macht van een maffieuze joodse sekte, met zeer donkere kanten en geheimzinnigheid, half-messiaanse figuren, een mysterieus verbond met de plaatstelijke indianen, en duistere machten die worden beïnvloed door nog diepere machten. Kortom, Chabon speelt met de gebruikelijke motieven alsof het een lieve lust is, maar dan in het kader van de imminente verdrijving van de joden uit Alaska, door de Amerikanen. Dit soort benadering hebben we enkele jaren geleden ook gekend, in Philip Roth's "The Plot Against America", waarin een mogelijk andere historische wending (bij Roth de "nazistische" Lindberg die in Amerika de macht verwerft en een verbond sluit met Hitler), de achtergrond vormt voor het verhaal. Het knappe van dit boek is dat Chabon het ritme erin weet te houden, net zoals in een politieroman, maar dat hij tevens dieperliggende lagen op een schitterend wijze weet aan te boren, zoals de politieke context van het jood zijn op deze wereld, religieus fanatisme, politieke macht, maar ook de emotionele lagen zoals de relatie van de verschillende personages onderling of met hun ouders (lafheid, angst, liefde, verkeerde veronderstellingen, gebrek aan communicatie, enz.). Chabon heeft veel van Pynchon overgenomen : de rake taal, de extravagante karakters, de afwisseling tussen stripverhaalachtige elementen met serieuze stukken, maar zijn stijl is lichter en de gebeurtenissen makkelijker te begrijpen. Maar wat een verhalenverteller! Wat een schrijftalent! Elk hoofdstuk is qua setting, qua invalshoek, qua opbouw zo goed doordacht, zo fijn en evenwichtig, een netjes afgerond stukje, de beschrijvingen van de ruimte zo zinvol, de dialogen raak, ... werkelijk schitterend. En dan zijn vergelijkingen, soms vergezocht, maar altijd uitermate sprekend. Enkele voorbeelden :

• "Landsman wakes from a dream of feeding his right ear to the propellor blades of a Cessna 206".
• "An invisible gas clouds his thoughts, exhaust from a bus left parked with its engine running in the middle of his brain".
• "Surrender unfolds across Landsman's heart like the shadow of a flag".
• "Hertz is crowding Landsman, exhaling his breath of plum brandy, the undertone of herring so oily and sharp you can feel the little bones in it".
• "She looks like hell, only hotter".
• "'Uh-huh', Spade says amiably, a little distracted, maybe, like someone pretending to take an interest in the minutiae of your life while surfing some inner Internet of his mind".
• "The weariness of her voice seems to flow into her shoulders, her jaw, the lines of her face".

En deze vergelijkingen zijn dan nog vaak zeer functioneel, zoals deze, tijdens een politieverhoor :

• "The tea bags surrender their color unwillingly to the tepid water".
• "He used to keep a museum, maybe it's still there, up at the tired end of Ibn Ezra street".

Dit boek zal geen plaats innemen in de wereldliteratuur voor zijn hoog literaire kwaliteiten, maar Michael Chabon is een superieur ambachtsman, die erin slaagt om een hele wereld te creëren, en die nog geloofwaardig te doen overkomen, als een spiegel van onze hedendaagse samenleving.

Om duimen en vingers van af te likken.