Ignaas Devisch - Een Kleine Filosofie Van Grote Emoties (Pelckmans, 2023) ***

In dit korte en frisje boekje schrijft filosoof Ignaas Devisch over het belang van onze 'grote emoties'. En dit kunnen vele soorten emoties zijn: als iets wat je raakt als individu, als iets dat je kan delen met anderen, als een sterkte om je te kunnen uitdrukken. Hij wijs echter ook op de gevaren van het gebruik van emoties op de juiste plaats en het juiste moment. Het moet relevant en authentiek zijn, en geen vorm van zelfzuchtige zelfpromotie.

"Een gesprek met een journalist of een bekende per­soon gaat al gauw over de mens achter de functie en hoe die in het leven staat, welke donkere pe­riodes die heeft meegemaakt en wat hem of haar drijft. Niet hoe de wereld is staat centraal, maar hoe we die ervaren en met die ervaring naar bui­ten komen. En het is maar de vraag of we hier niet doorslaan en stilaan terecht zijn gekomen in een opbod aan getuigenissen." (blz 31)

Of nog:  

"De Nederlandse filosoof Theo de Wit het stelt kan slachtofferschap een aantrekkelijke manier wor­den om jezelf op de kaart te zetten en aandacht te eisen, maar gaat die aandacht gepaard met een ranzig kantje. Zeker 'in een postideologische wereld waar 'waar­heid' vooral gevoelsmatig beleefde waarheid aan het worden is. Respect voor anderen is dan vooral respect voor andermans beleving van de waarheid. De kritische vraag naar de feiten achter die beleving kan dan als uiterst ongewenst worden ervaren; over gevoelens is het namelijk moeilijk discussieren.' Wanneer emoties een wapen worden om ons ge­drag niet langer ter discussie voor te willen leg­gen, wordt het lastig om met elkaar samen te leven. Zoals Plato dacht dat je emoties kan uit­schakelen om goed te kunnen nadenken, zo pro­beert men hier het omgekeerde: de gevoelens worden aan het gesprek of het debat onttrokken zodat ze de status van vastliggende waarheid ver­krijgen en anderen er geen toegang of zelfs geen verhouding tot hebben." (blz 73)

Als iemand die de belangen van patiënten behartigt, kan ik het alleen maar eens zijn met volgende paragraaf: de mens is meer dan een klinisch gegeven, en behandelingen zijn meestal pas succesvol als ze echt rekening houden met de volledige mens. 

"Wie daarentegen met mensen omgaat - denk aan artsen die patiënten ontmoeten - heeft wel de­gelijk andere kennis nodig dan alleen klinische gegevens. Weten hoe iemand eraan toe is en wat een ingreep met hem of haar doet, is allemaal bij­zonder relevant en noodzakelijk voor een goeie omgang met elkaar. Dan gaat het vaak om erva­ringskennis waar emoties een grote rol in spelen, en minder het louter cijfermatige of in formules om te zetten data. " (blz 56)

 Niet alle emoties komen evenveel aan bod, en misschien is emotie als drijfveer tot handelen misschien de grootste misbedeelde in dit overzicht. We doen wat we doen omdat we ergens door gepassioneerd zijn, nieuwsgierig zijn, moreel geschokt zijn. Deze diepe emotie dat de wereld beter kan zijn, lukt enkel dankzij de energie die deze emoties tot stand brengen. Als Plato zijn figuurlijke paarden met de ratio in bedwang denkt te houden en de emoties naar de achtergrond wil brengen, dan stopt hij ook het draaien van onze wereld. Zelfs de grootste wetenschapper - die uiteraard geen persoonlijke gevoelens in haar methode toelaat -  doet haar onderzoek gedreven door een diepe persoonlijke overtuiging en emotie. 

Maar ik kan het iedereen aanraden. Denken over emoties met Devisch als gids, biedt veel inzichten en stof tot nadenken. Het is geen wetenschappelijk werk uiteraard, maar een persoonlijke mijmering die zeer laagdrempelig en zelfs een tikje persoonlijk. 

Ignaas Devisch - En Nog Een Goede Gezondheid (VUBPress, 2023) ***½

Het is altijd verfrissend om filosofen een diepgaandere analyse te maken van de zaken waar we dagelijks mee bezig zijn, in mijn geval de belangen van patiënten te behartigen. 

Hij probeert volgende twee vragen te beantwoorden in dit ongeveer tachtig bladzijden dikke boekje: 

1. Welk gezondheidsbegrip overheerst in onze samenleving en hoe bepaalt dat ons individuele handelen? 
2. Hoe kunnen we de relaties begrijpen tussen dat gezondheidsbegrip, politieke macht en de individuele verantwoordelijkheid in deze context? 

Hij analyseert het spanningsveld en de vele paradoxen die er zijn in de context van onze gezondheid, zoals het belang van preventie kennen, maar er niet naar handelen, of gezondheid zo belangrijk vinden dat het een prestatiegericht doel wordt, of de maatschappelijke verantwoordelijkheid en financiële bijdrage van iemand die rookt versus iemand die zijn been breekt bij het sporten, of nog het verschil in toegankelijkheid en gelijkheid. Hij brengt ons, met de hulp van vele andere filosofen, van Aristoteles over Nietzsche tot meer hedendaagse denkers, tot de grenzen van onze gezondheidsvraag. 

Hij legt fijn uit hoe het concept van gezondheid 'vloeibaar' is, en wat we nu belangrijk vinden verschilt doorheen de tijd en dat we binnen vijf jaar waarschijnlijk al weer een heel andere maatstaf gaan hebben. 

Gelukkig hebben we vandaag - en dat is mijn mening - een sociaal en solidair systeem vanuit de organisatie van de zorg, toegankelijk voor iedereen, dat tegelijk ook zeer liberaal is, want iedereen heeft de vrijheid van handelen en keuzes te maken (burger, patiënt, arts, ...). Deze beide peilers behouden lijkt me essentieel. Het is wel nodig om de patiënten meer en beter te wapenen om hun keuzes te maken. 

Niemand kiest ervoor om ziek te worden. Ziekte is dus iets waar mensen niet mee bezig willen zijn en liefst zo weinig mogelijk geld aan willen besteden, dit in tegenstelling tot zaken die hen wel onmiddellijk genot of aanzien verschaffen. Ook daar kan mijn inziens een verschuiving plaatsvinden.