Julian Barnes - The Only Story (Penguin, 2018) **

"The Only Story" is a story about love, about the love of a 19-year old with a much older woman. The narrator looks back on his life and reminisces about how his 19-year old self navigated this relationship, including dealing with his parents, the tennis club, the husband of his love. 

I am a fan of Julian Barnes, and I normally appreciate his style, his sensitivity and his capacity to make his plot come to life, but somehow I could not relate to any of this in "The Only Story". The narrator is totally uninteresting, and so is his love. I can understand that the narrator takes on a cynical view of his younger self, but still ... I read it and wondered why I should spend time on such uninteresting characters. 

You can't win every time ...

Julian Barnes - The Man In The Red Coat (Jonathan Cape, 2019) *****

 "The Man In The Red Coat" is one of the best books that I've read in many years. It crosses the border between history and literature. The history part describes the live of Samuel Pozzi, a gynaecologist, doctor and free thinker whose portrait was painted by John Singer Sargent as "the man with the red coat". The literary part of the book is the writing of Barnes, his style, his composition, his personal opinions about what is happening. He does not take a historic distance to describe and recreate the lives of the doctor and his lovers, acquaintances and society. He comments on it, feels compassion, feels empathy. Barnes acts like a guide who takes us by the hand to come and see what happened there in France and London at the end of the 19th Century, he shows us around, explaining the strange customs some people had, explaining how politics, medicine and journalism worked in these days. 

This is and has been Barnes's area of expertise. As a true scholar of Gustave Flaubert, Barnes knows this period very well, and especially the links between England and France, and especially London and Paris. 

Barnes' description of Pozzi's life is more entertaining and captivating than many novels, while at the same time being very erudite. We can only smile now at the lack of medical knowledge our ancestors or be shocked with horror at the practices they subjected their patients to, but at the same time, this is the period when hygiene became important, when Joseph Lister raised the importance of wound desinfection, resulting in an increase in surgical possibilities. 

At the same time, all these people are humans, wealthy and living in a decadent period, when the morals of the church were being challenged, when people starting living their sexuality differently and without hiding their relations with men or women. 

Barnes must have read thousands of documents in order to puzzle back the lives of all these people with such precision and interest, into a narrative that is never once boring or disorganised or unbalanced. He keeps the content, the interest and the pace in perfect harmony. 

His writing skills and discipline of composition are mind-boggling. 

Julian Barnes - The Noise Of Time (Vintage, 2016) *****

One of the best books of the year, easy to recommend in these political turbulent times. The time is only different, somewhere in the middle of Soviet reign in Moscow, and composer Dmitri Shostakovitch is in the clutches of the Power. His opera "Lady Macbeth of Mtsensk" was described as "muddle instead of music" as a means to put the composer under pressure and to denounce colleagues who were conspiring against the system. Luckily for him, his interrogator himself becomes the victim of the purges that are going on.

The theme is about the balance between authentic artistry and survival, between coming up for your ideas and ideals, while trying to stay alive in a very hostile environment. He yields and stays true to himself. Barnes' account of the composer's life is built around memories of situations, not always chronologically, nor even logically, but as little vignettes that gradually present his feelings, his remorse, his doubts, his moral musings, placed in the context of history.

It is a novel about the individual survival within the system he abhors. It is about authenticity and untruth, the constant lies by the Power, the propaganda and their so-called moral superiority ... and later the fact that becomes a puppet for the Soviet system, and tries to avoid it. Shostakovitch is not a hero in the traditional sense, and even the very concept of "hero" gets undermined: "But these heroes, these martyrs, whose death often gave a double satisfaction - to the tyrant who ordered it, and to watching nations who wished to sympathise and yet feel superior - they did not die alone. Many around them would be destroyed as a result of their heroism. And therefore it was not simple, even when it was clear".

His only heroism is to be true to himself and his music: to create something that would survive him, the music that would say everything there is to tell, that is more and better than dying as a martyr, but also this comes at a price:" 'He could not live with himself'. It was just a phrase, but an exact one. Under the pressure of the Power, the self cracks and splits. The public coward lives with the private hero. Or vice versa. Or, more usually, the public coward lives with the private coward. But that is too simple: the idea of a man split into two by a dividing axe. Better: a man crushed into a hundred pieces of rubble, vainly trying to remember how they - he - once fitted together."

This novel is brilliant because of its style, its composition, its tone and lack of answers, its sensitive rendering of internal and external struggles, its historical value and insight in human nature.

Exquisite.

Julian Barnes - Levels Of Life (Vintage, 2014) ****

Het is moeilijk om zijn vorige roman "Sense Of An Ending" te overtreffen, maar "Levels of Life" komt in de buurt.

Deze korte roman is een ode aan de liefde, en opgedragen aan zijn echtgenote Pat Kavanagh, die overleed in 2008.

Om die ode aan de liefde vorm te geven, grijpt hij terug naar het verhaal van de eerste balonvaarders, de avonturiers die hun leven riskeerden om verder en hoger te gaan dan de anderen, die onbezonnenen die vanuit hun hoogmoed dachten de wetten van de natuur (en van God) te mogen trotseren.

Barnes maakt er naar goede gewoonte een pareltje van. Het eerste deel, "The Sin Of Height" geeft een historisch overzicht van de eerste balonvaarders, van de reacties van kommentatoren uit die tijd, en van Nadar, de eerste luchtfotograaf. Het tweede deel, "On The Level", brengt mensen samen, hier, de actrice Sarah Bernhardt en de balonvaarder Fred Burnaby, een diepe maar uiteindelijk onmogelijke liefde tussen twee sterke persoonlijkheden.

"We live on the flat, on the level, and yet - and so - we aspire. Groundlings, we can sometimes reach as far as the gods. Some soar with art, others with religion; most with love. But when we soar, we can also crash. There are few soft landings ... Every love story is a potential grief story. If not at first, then later. If not for one, then for the other. Sometimes, for both".

Deel drie, "The Loss Of Depth" wordt het persoonlijke verhaal van Julian Barnes en Pat Kavanagh, een verhaal van liefde en verdriet, na meer dan dertig jaar huwelijk, maar eigenlijk is het geen verhaal, eerder een lange mijmering over verdriet en rouw.

"We go in dreams, and we go drown in memory. And yes, it is true, the memory of the earlier times does return, but in the meanwhile we have been made fearful, and I am not sure it is the same memory that returns. How could it be, because it can no longer be corroborated by the one who was there at the time. What we did, where we went, whom we met, how we felt. How we were together. All that. 'We' are now watered down to 'I'. Binocular memory has become monocular."

Is dit literatuur? Zonder plot, zonder verhaal? Zeker. En we kunnen Barnes alleen feliciteren met zijn eigen aanpak van het onderwerp, voorbij de conventies van genres en stijl. Een heel eerlijk en emotioneel diep persoonlijk verslag. Niet opwekkend, maar oprecht. En dat is al heel wat in deze dagen van oppervlakkigheid.

Julian Barnes - The Sense Of An Ending (Vintage, 2012) *****

Zonder enige twijfel is Julian Barnes een van de betere Britse schrijvers van het moment, iemand met een fijne pen, een sterke zin voor opbouw en verhaalstructuur, samen met een diep menselijk inzicht.

De hoofdfiguur, Tony, kijkt terug op zijn jeugdjaren, op zijn vrienden, hun ontluikende seksualiteit en hun intellectuele belangstelling om de wereld te leren begrijpen via geschiedenis en filosofie.

Herinnering - en dan vooral het gebrek aan duidelijkheid - en geschiedenis gaan natuurlijk hand in hand. Wat de verteller zich herinnert, blijkt niet altijd te kloppen, of anders gezegd, de manier waarop de jonge Tony naar de werkelijkheid keek, krijgt een ander perspectief en dus ook een andere realiteit dan vroeger.

Zoals zijn vorige romans is deze ook schitterend uitgebalanceerd, afgewerkt, bijgeschaafd, met waarschijnlijk ook ingekort tot een literair kleinood. Een terechte winnaar van de Man Booker Prize.

Een sterke aanrader!

Enkele non-fictie boeken van fictieschrijvers

Van sommige auteurs wil ik elke nieuwe publicatie lezen, dus ook hun niet-literaire schrijfsels. Toevallig zijn ze ook alle drie uitgegeven door Vintage Books, merk ik nu pas.

Martin Amis - The Second Plane (Vintage, 2008) **

Martin Amis is zonder twijfel een groot stilist en literair componist, onderhoudend én met een meedogenloze blik op de menselijke natuur. In de voorbije jaren is hij geëvolueerd naar ernstiger onderwerpen, voorbij de satire die hem in het begin van zijn carrière kenmerkte, naar een meer cynisch perspectief, voorbij elke hoop in de goedheid van de mens. In "The Second Plane" bundelt hij een reeks artikelen die hij schreef voor The New Yorker, The Guardian, The Times, en andere, en waarin hij het Islamisme hekelt in al zijn facetten, en tegelijk in enkele kortverhalen ook een literaire evocatie geeft rond hetzelfde thema, zoals in "The Last Days of Muhammad Atta". Naast het Islamisme worden ook de Bush administratie en de onmondigheid van het Westen tegen het opdringend Islamisme aan de kaak gesteld. Zijn pen is scherp, zijn aanvallen hard en goed gedocumenteerd. En zoals meestal bij Amis, vlot te lezen. Veel nieuwe inzichten krijg je er wel niet door en zijn tekst is door en door pamflettair. Maar dan in de goede traditie.


Julian Barnes - Nothing To Be Frightened Of (Vintage, 2009) ***

Julian Barnes, een andere grote Britse stilist, schrijft in "Nothing To Be Frightened Of" zijn angst voor de dood van zich af, of toch in elk geval een poging hiertoe. Zijn invalshoek is dus persoonlijk, en daarom een stuk geloofwaardiger dan die van Amis, en in zijn boek zoekt hij antwoorden in de filosofie, bij vrienden, bij familie, in de literatuur. Zijn gebruikelijke "literaire voorouders" passeren de revue, zoals Flaubert, Montaigne, en vooral de mij onbekende Jules Renard, een Frans auteur uit de 19e eeuw, maar ook een hele rist filosofen (van Aristoteles tot Wittgenstein en Russell), wetenschappers (Dawkins), kunstenaars (Sibelius, Stravinsky, ...) en anderen die over de dood een mening hebben gehad. Angst voor de dood leidt natuurlijk ook tot de grote levensvragen zoals "is er leven na de dood", "bestaat God", "is het beter te geloven of eerder niet te geloven". Naast de enorme eruditie van Barnes, zijn vooral zijn persoonlijk relaas en de eerlijkheid, humor en zelfrelativering van zijn betoog best te genieten. Na verloop van tijd wordt het wel wat teveel van hetzelfde, want langs hoeveel kanten en persoonlijk invalshoeken kan je dit onderwerp belichten? Nu ja, geestig is het wel, en interessant bij momenten, hoewel het onderwerp niet echt opbeurend is.


Haruki Murakami - What I Talk About When I Talk About Running (Vintage, 2008) ****

Iets lichtvoetiger dan is Murakami's beschrijving van zijn passie : marathon-lopen. Hij beschrijft de inspanningen, het gevecht met jezelf en je lichaam om prestaties te leveren, de dagelijkse discipline, die hij ook vergelijkt met schrijven. Maar ook: dit is een typisch Murakami boek. Het anders belichten van kleine zaken, de realiteit die anders is dan gedacht, en waar je doorheen kan breken, een thema dat in zijn romans ook aan bod komt.

"While I was enduring all this, around the fourty-seventh mile I felt like I passed through something. That's what it felt like. Passed through is the only way I can express it. Like my body passed clean through a stone wall. At what point I felt like I'd made it through, I can't recall, but suddenly I noticed I was already on the other side. I was convinced I'made it through. I don't know about the logic or the process of the method involved - I was simply convinced of the reality that I'd passed through". Een typische Murakami paragraaf : de herhalingen, de reflectie over het gebeuren, de machteloosheid van het menselijk begrip erover, de irrationaliteit van het zijn.

Hier is nog zo'n stukje. " ... but these days I feel light as I start off. My legs aren't so tired anymore, and I feel like I want to run even more. Still, I feel a bit uneasy. Has the dark shadow really disappeared? Or is it inside me, concealed, waiting for its chance to reappear? Like a clever thief hidden inside a house, breathing quietly, waiting until everyone's asleep. I have looked deep inside myself, trying to detect something that might be there. But just as our consciousness is a maze, so too is our body. Everywhere you turn there's darkness, a blind spot. Everywhere you find silent hints, everywhere a surprise is waiting for you".

Alle drie zijn ze atheïsten, maar in vergelijking met Amis' tirade tegen Islamisme, en in vergelijking met Barnes' erudiete poging om de dood te omarmen, is er Murakami's a-rationele aanpak : "That's all I can think of. But as I drew near the end of the ultramarathon, I wasn't really thinking about this. The end of the race is just a temporary marker without much significance. It's the same with our lives. Just because there's an end doesn't mean existence has meaning. And end point is simply set up as a temporary marker, or perhaps as an indirect metaphor for the fleeting nature of existence. It's very philosophical - not that at this point I'm thinking how philosophical it is. I just vaguely experience this idea, not with words, but as a physical sensation". (ter vergelijking, Barnes maakt zich kwaad op een "jeugdfout" in één van zijn eerste romans, waarin hij tweemaal het woord "end" gebruikte in dezelfde zin, Murakami maakt er een feest van).

Van onze drie auteurs, blijkt de meest magische, ook het meest voeling te hebben met de realiteit. En een plezier om lezen, ook voor niet-athleten.

Julian Barnes - The Porcupine - 1999 ****

Dan toch een paar goede boeken op de kop getikt bij De Slegte. Julian Barnes’ The Porcupine is er één van. Het boek beschrijft het proces tegen de laatste president van Bulgarije. De twee protagonisten zijn de president en de openbare aanklager, een professor strafrecht die deze tijdelijk job heeft gekregen en hoopt hierdoor een carrièresprong te kunnen maken. Beiden weten dat het geen normaal, en zelfs geen eerlijk proces wordt, omdat hij wordt beticht van enkele bewijsbare kleinere misdrijven, terwijl in feite de wanpraktijken van tientallen jaren communistisch regime op de beklaagdenbank zitten. Het geheel is een interessante politieke satire, die niet alleen het communisme door de mangel haalt, maar ook de hypocrisie van de Westerse be- en veroordelers. De president, die weet dat hij zal veroordeeld worden, maakt er eigenlijk een leuke farce van en vooral zijn eindpleidooi – hij verdedigt zichzelf – is de moeite waard. Het leuke van dit verhaal is dat Barnes het geheel knap opbouwt, maar vooral dat hij voor beide personages hun standpunten en handelingen aannemelijk maakt, zonder daarom zelf een standpunt in te nemen.

Julian Barnes - The Lemon Table

Het boek samengevat in één zin "I go out by myself to dine alone and reflect upon mortality. Or I go to the Kämp, the Societetshuset, the König to discuss the subject with others. The strange business of Man lebt nur einmal. I join the lemon table at the Kämp. Here it is permissible - indeed, obligatory - to talk about death. It is most companionable".

Julian Barnes heeft niet alleen een meesterlijke pen, hij is een ongelooflijk verteller van verhalen die zo uit het leven zijn gegrepen. In dit boek zijn het er elf , met de dood en de vergankelijkheid als thema, maar vooral de gemiste kansen, 's mens gevangenschap in zijn sociale en zelfs familiale context die gevoelens opsluit in diepe gevangenschap. De hoofdfiguren zijn allen oudere mensen die een emotioneel harde periode meemaken, of ze zich herinneren. Barnes behandelt ze met respect, maar hij legt de gevoelige zenuwen wel helemaal bloot. In één verhaal probeert een al tientallen jaren verliefd koppel eindelijk hun wederzijdse liefde te verklaren, maar het eindigt met een koude douche. Bij een welopgevoed seniel heerschap komt enkel nog schuttingtaal naar boven, een eenentachtigjarige verlaat zijn vrouw voor een zestigjare schone voor de seks en de zoon mijmert of het voor hem erger zou zijn geweest als zijn vader had gezegd dat hij zijn moeder verliet omdat hij elders de liefde had gevonden. Sommige van deze kortverhalen zijn pareltjes, niet alleen door de karaktertekeningen, het schrijven zelf, maar ook door de manier waarop ze zijn opgebouwd, als kleine symfonietjes. Een sterke aanrader.