Philippe Claudel - Crépuscule (Editions Stock, 2023) ***½

"Crépuscule" is the story of a village in a remote part of the empire where the catholic priest is murdered one night. The time is somewhere in an imaginary past, in a geography covering a large part of Europe, where different religions live together, and in which the muslim community is a minority. The names of the characters sound Serb or Croatian. 

Claudel uses this village as a metaphor of our world today, with all its intolerance, bigotism, violence, including the violation of reason and human dignity. His characters are all too human, vulnerable, impotent against the great forces of evil that keep oppressing the weak, but also vulnerable to the personal character deficiencies of individuals. In its core theme, there is barely any innocence to be found, except among children and the feeble of mind, who are the first victims of this crushing society. 

The captain of the police, who is asked to investigate the murder case, is caught between the stupidity of his hierarchy who couldn't care less about the remote village, the anti-muslim sentiment in the population who already identified why anyone would kill a catholic priest, and the rich nobility of the region. 

 "La mort brutale du Curé lui apparut soudain un événement dérisoire. Car ce qui comptait desor­mais était ce que certaines forces a l' oeuvre avaient décide d' en faire. II eut le sentiment qu'un rien ferait basculer l' enquête, dont il avait pensé pou­voir se régaler, vers une dimension au sein de laquelle ni la vérité, ni ses déductions, ni l'identité réelle du coupable, ni lui-même n' auraient la moindre importance, et tout en pressentant cela il ne parvenait pas à imaginer la manière dont il pour­rait s' opposer au cours impétueux des choses. II se sentit ridiculement petit et sans pouvoir. Alors il serra ses poings maigres, appuya plus encore son front contre la vitre froide, presque a la faire éclater, et ferma les yeux." (p.132)

The powers that be are not too happy with the captain's investigation, because they see more value in following the initial intuitions of the population, as this would be more politically acceptable than following the road of reason and evidence. 

« Mais nous disons la même chose, il me semble, monsieur le Rapporteur. Je suis autant que vous désireux de découvrir la vérité sur le meurtre du Cure Pernieg. 

« La vérité, certes, trancha le Rapporteur, mai laquelle? Une vérité acceptable par la majorité de notre communauté, ou une vérité qui irait contre son sentiment au bénéfice d'une extrême mino­rité? 

« Il n'y a pas deux vérités. 

« Je n' en suis pas si sûr que vous, Capitaine. Car après tout, est vrai ce qu' on décide qui le soit. Pour le bien commun." (p 150)

Even if Claudel's political message is blatantly clear from the start, he manages to keep the suspense until the very end, with some unexpected twists in the plot, and a bunch of memorable characters. 

It's a good novel, but readers without knowledge of Claudel, I would still recommend to read "Les Âmes Grises" and "Le Rapport de Brodeck" first. 

Manu Larcenet - Le Rapport de Brodeck 1/2 & 2/2 (Dargaud, 2017) ****

 Als fan van stripverhalen, zou ik nog een blog kunnen beginnen, maar dat laten we voorlopig maar achterwege. Vandaar deze ene bespreking van een "stripverhaal" in deze literatuurrubriek.

We hebben "Le Rapport De Brodeck" van Philippe Claudel al enkele jaren geleden besproken en geprezen: een heel donker verhaal over verraad, loyauteit en angst. Het is nu in een grafische roman omgezet door de Franse striptekenaar Manu Larcenet, die we kennen van strips als "De Dagelijkse Worsteling" (echt niet mijn ding) of als mede-illustrator van de Donjon-reeks.

In de twee volumes van Le Rapport De Brodeck overtreft hij zichzelf. Hij brengt de roman tot leven zoals het zelden is gebeurd. Zijn stijl is uiterst fijn en grof tegelijk, met veel zin voor de kleinste details, die sterk contrasteren met de ruwheid en het gebrek van harmonische vormgeving van de gezichten. De waarheidsgetrouwheid waarmee dieren worden afgebeeld wordt omgezet in verwrongen en duistere overdrijving wanneer mensen worden afgebeeld. Het geheel is somber, ijselijk, dreigend. Elke tekening verdient aandacht. Hij slaagt er ook in om bladzijden zonder tekst te hebben, met een bijna cinematografisch beeldvorming van landschappen en het dorp, maar ook van gebeurtenissen in het dorp zelf.

Hij heeft ook de structuur van de roman van Claudel gerespecteerd, door de huidige tijd te doorweven met flashbacks uit verschillende tijdsmomenten.

Het geheel is verbluffend. Een klein meesterwerk van de "graphic novel". Niet te missen.

Philippe Claudel - Jean-Bark (Stock, 2013) ***

Claudel geeft een lange afscheidsrede bij het overlijden van zijn uitgever, Jean-Marc Robert, die als koosnaampje "Jean-Bark" had, een woordspeling op "j'embarque". Een mooie hommage van het soort dat iedereen zich zou kunnen wensen. Claudel schrijft fijn, vol droefnis en tegelijk geestig, terugkijkend op de goede momenten en op de moeilijke momenten waarop vriendschap echt telt.

Philippe Claudel - L'Enquête (Stock, 2010) **

Vreselijk verhaal. Claudel creëert een soort nachtmerrie, half kafkaïaans, half surrealistisch, over een Onderzoeker die in het Bedrijf een onderzoek moet voeren naar een reeks zelfmoorden onder het personeel. De realiteit waarin hij zich bevindt, en de personages, veranderen permanent als een soort vloeibare substantie. Het resultaat is even irriterend als bevreemdend. Je kan het Claudel niet kwalijk nemen dat hij experimenteert, maar het resultaat is van het slechtste dat ik al van hem heb gelezen.

Waarschijnlijk geïnspireerd op de tragische voorvallen bij France Télécom enkele jaren geleden, wordt de realiteit voorgesteld als iets onvatbaars, iets dat inherent onlogisch en onvoorspelbaar is. Hij creëert een soort burleske afstand die nog wordt versterkt door anonimiteit en symboliek. Een onplezierig boek.

Philippe Claudel - Le Rapport De Brodeck (Stock, 2008) ****½

Nederlandse titel : Het Verslag Van Brodeck

De vorige roman van Philippe Claudel, "Les Âmes Grises", was een absoluut meesterwerk van taal, compositie, sfeer en wereldbeeld. "Le Rapport De Brodeck" gaat voort in die trant, maar is een stuk ambitieuzer, veel volumineuzer ook. Het is Claudels beeld van de wereld en de mensheid, samengebald in het verhaal van een dorp, in een niet nader genoemd land, zoiets tussen Frankrijk en Duitsland, met duidelijke verwijzingen naar de situtatie van de tweede wereldoorlog en de vernietigingskampen zonder ze als dusdanig te noemen. Het verhaal schuift in elkaar als een reeks matroesjka's, het verhaal van het individu is dat van het dorp is dat van het land is dat van de mensheid is dat van de cosmos. En waar je denkt dat de ene slecht is en de andere goed, komt daar plots in het dorp een vreemde figuur binnen, met de gegeven naam "Der Anderer", een halve fantasiefiguur, vreemd uitgedost en glimlachend. Deze "Andere" houdt het dorp een soort spiegel voor, zegt niets, maar weerkaatst het goede en het slechte, en brengt naar boven wat niemand verwacht. Zonder dat hij daarom veel hoeft te doen. Omdat hij moeilijk te vatten is, en nogal zwijgzaam is, denkt iedereen dat hij meer weet, dat hij op de hoogte is van hun misstappen, waardoor hij een bedreiging vormt voor al wie dacht iets te verbergen te hebben. En dat loopt natuurlijk slecht af. Het hele dorp maakt hem af, collectief, hierdoor opnieuw creërend wat ze allen wensten te verdoezelen, de wreedheid en hypocrisie aan de oppervlakte brengend, en Brodeck, de ik-figuur, een beetje een buitenbeentje in het dorp, één van de weinigen die kan schrijven, krijgt de opdracht het relaas op papier te zetten, er een rapport van te maken, zodat iedereen zou weten wat er is gebeurd.

Brodeck is zelf van "vreemde" afkomst voor de dorpsbewoners en woont samen met zijn adoptief grootmoeder, zijn vrouw en dochtertje. Hij is tijdens de oorlog en de bezetting opgepakt en naar een concentratiekamp gebracht, overleefde en keerde terug naar zijn dorp. Dit is ook hun verhaal, van hun wederzijdse kennismaking tot de vreselijke waarheid die hen heeft getroffen ook wordt onthuld, en het niet minder onverwachte einde van het boek.

Iedereen in het boek treft schuld, iedereen in het boek heeft zijn moment van lafheid gekend, is getekend voor het leven en dat verleden, die schuld komt op één of ander moment naar boven, vindt een uitlaatklep in verlossende zelfopoffering, in wreedheid of in verhullende fantasie.

Claudel is niet alleen een wonderlijk stylist en verteller, de manier waarop hij zijn plot in elkaar puzzelt en zo vier of vijf verhaallijnen door elkaar vlecht en gaandeweg elk van die lijnen verder ontwikkelt is absoluut magistraal. En toch is die vorm zuiver functioneel aan de emotionele impact van het verhaal : het medelijden en de horror worden bijna tastbaar gemaakt, net als de alles verpletterende schuld.

En alsof dat alles nog niet ingewikkeld genoeg is, gaat de roman natuurlijk ook over de schrijver, als geschiedkundige, als romancier, als journalist, als rapporteur, en zijn rol tegenover de waarheid, het kenbare en over zaken die niet onder woorden kunnen worden gebracht.

De roman is zeker bij de betere die ik de laatste jaren heb gelezen, zonder evenwel de compacte kracht van "Les Âmes Grises" te hebben.

Een absolute aanrader!

Top 10 - 2006

Hier is mijn lijstje van beste boeken van 2006

• Haruki Murakami - South Of The Border, West Of The Sun
• Gabriel Garcia Marquez - Living To Tell The Tale
• Brett Easton Ellis - Lunar Park
• Michel Houllebecq - The Possibility Of An Island
• Dino Buzzati - De Woestijn van de Tartaren
• Philippe Claudel - Les Âmes Grises
• Richard Dawkins - The God Delusion (geen fictie)
• Khaled Hosseini - The Kite Runner
• Nawal Al Saadawi - The Fall Of The Imam

Het zijn er wel net geen tien en een volgorde bleek ook niet zo simpel, vandaar in willekeurige rangorde.