Jeroen Brouwers - Het Hout (Atlas Contact, 2014) ***

Is Jeroen Brouwers één van onze beste Nederlandse schrijvers? Zonder enige twijfel. In "Het Hout" vertelt hij het verhaal van Broeder Bonaventura, de ik-figuur, in een jongensinternaat ergens bij het drielandenpunt tussen Nederland, België en Duitsland. In dat internaat worden jongetjes seksueel mishandeld, niet door één maar door meerdere broeders en oversten, en de anderen laten begaan en zwijgen zoals hun geloof het hen heeft geleerd. Het gezag van de Kerk heeft voorrang op alles.

Broeder Bonaventura is een goede ziel, iemand die tegen beter weten in in de kloosterorde is getreden, en misschien daardoor ook wat afstand houdt van de kerk, hoewel hij toch behoorlijk laf is en wat hij weet ook niet aan de kaak durft te stellen. Hij wordt dan deels uit zijn morele slaap gewekt door een jonge vrouw uit het dorp, iemand met een sterk karakter die hem achterna zit (waarom is me een raadsel) en die hem helpt om tot de ontwikkeling van de problemen te komen.

Brouwers verhaal is goed gebracht, zeer geloofwaardig en verhelderend om deze anti-held gekweld te weten, geklemd tussen zijn respect voor het gezag en zijn moreel gevoel dat formeel door dat gezag wordt gehuldigd, en in een schrijfstijl die even expressief als vindingrijk is.

Een Nederlandstalige aanrader, maar evenmin een 'must'.

Jeroen Brouwers - Datumloze Dagen (Uitgeverij Atlas, 2007) ****

Dat Jeroen Brouwers kan schrijven, dat wisten we al, maar hier overtreft hij zichzelf, in zijn eigen genre dan nog wel. "Datumloze Dagen" is een lange monoloog van de ik-figuur die door het bos rond zijn huis wandelt (dat hebben we nog gelezen bij Brouwers), de relatie met zijn zoon overpeinzend, maar dan in verschillende tijdsmomenten, als een symfonie van vertellagen. Het thema : de geworpenheid in dit leven, het leven dat geen geschenk is, enz. om er samen met de hoofdpersoon depressief van te worden. Het verhaal is dun, maar daar gaat het niet om. De ik-figuur heeft een nogal cynische kijk op het leven, wordt door zijn eerste vrouw tegen zijn wil met een kind opgezadeld, een verraad dat de relatie doet afknappen, ook die met zijn zoon. Mocht Brouwers niet zo goed schrijven, dan had ik dit boek waarschijnlijk na zestig bladzijden al weggegelegd, want wat kan die ik-figuur zeuren en zagen, emmeren en janken. Maar hij kan gelukkig goed schrijven, en het loont de moeite om verder te lezen. Want plots ontstaan er momenten van vreugde, kort, kleine gebeurtenissen, die zich aan de ik-figuur opdringen en die bressen beginnen slaan in zijn eindeloze depressie. Het verhaal kantelt, in de emotie dan toch van de ik-persoon. De absolute zinloosheid van het bestaan, de oppervlakkigheid van de samenleving, ... die krijgt hij er wel niet uit. De teneur is er één van "hoe kan ik verantwoordelijk zijn voor iets wat ik niet heb gewild (het leven, mijn zoon) en waar ik geen controle over heb (het leven, de vrouwen)", erbij denkend dat het al moeilijk genoeg is om zichzelf te zijn. En hij brengt deze rudimentaire levensvragen naar een hoger niveau dan het hier en nu, door vele verwijzingen naar de Griekse mythologie en tragedies (Oedipus, de minotaur, de centaur, de cycloop, Sophokles, ...), en uiteraard door de tijdeloosheid ervan voortdurend te benadrukken, te beginnen met de titel. Wat Brouwers hier brengt is een brok emotioneel geschrijf wat weinigen in het Nederlandse taalgebied hem kunnen nadoen. Verwacht geen verhaal, in de zin dat er een plot is met verrassende wendingen. Zijn kracht ligt in weergave van gevoelens, hun evolutie en de krachtige verwoording ervan, het compositorisch doorheen weven van verhaaldraden die voor contrast en effect zorgen. En dat is op zich al een hele prestatie.