Het is aan weinigen gegeven om een het werk van andere schrijvers te bespreken in een stijl die even, zo niet meer literair is dan de besproken werken. Sebald is één van die weinigen, die vol enthousiasme en met een groot hart schrijft over kunstenaars die hem boeien. In dit geval bespreekt hij de levens en werken van Johann Peter Hebel, Jean-Jacques Rousseau, Edward Mörike, Gottfried Keller, Robert Walser en Jan Peter Tripp, met uitzondering van Rousseau allen grote onbekenden voor mij.
Sebald maakt geen wetenschap van zijn essays, het zijn eerder zoektochten in de eigenheid van de schrijver, in de context waarin werd geschreven, met als enige bedoeling om zijn bewondering voor de auteurs weer te geven, maar zonder daarom alle kritische zin op te geven. Het gaat Sebald zelfs niet om de hoge literaire waarde van de auteurs, maar eerder om hun passie, hun obsessie, hun waanzin die hen aanzette om van tekst hun leven te maken.
Zo beschrijft hij hoe Hebel, de man die kortverhalen schreef maar ook mee de "huiskalender" opstelde, de verspilling van de oorlog aan te klagen door te berekenen dat om een schip te maken 1000 bomen nodig zijn, 200.000 pond ijzer, 6.500 el canvas voor de zeilen, 164.000 pond touwen en tuig, of in totaal een gewicht per boot van 5 miljoen pond, en dit is zonder de bemanning, de voorraden en de wapens mee te rekenen, met als enig doel om gezonken te worden bij de eerste zeeslag. Wat een verspilling.
Sebald is ook het verbanningsoord van Jean-Jacques Rousseau gaan opzoeken, op het Isle St. Pierre in het meer van Bienne bij Bern in Zwitserland, waar de Franse filosoof enkele jaren verbleef. Sebald is er enkele weken gebleven, heeft er de werken die Rousseau er schreef gelezen, is nadien de originele stukken in verschillende Europese bibliotheken gaan bekijken en is zelfs naar Corsica het kasteel gaan bezoeken waar Rousseau zou hebben gewoond had hij toen aanvaard om gouverneur van het eiland te worden, wat hij afwees omdat hij een gebrek aan comfort vreesde. Het resultaat van al dit onderzoek balt Sebald in een kleine twintig bladzijden. Omdat Rousseau verslaafd was aan schrijven, verplicht hij zichzelf om alle planten op het eilandje te verzamelen en in kaart te brengen, enkel en alleen om niet te hoeven denken en schrijven.
Robert Walser leefde van 1878 tot 1956 in bittere armoede, en dit ondanks literaire erkenning, en eindigde zijn leven in eenzaamheid in verschillende sanatoria waar hij na een zenuwinzinking terecht was gekomen. Sebald beschrijft hoe Walser zelfs de kleinste objecten, zoals assen, een naald, een potlood, een lucifer leven kon inblazen, kleine dingen die hij nog bezat. Hij citeert de volgende zin van Walser over as :
"Indeed, if one goes into this apparently uninteresting subject in any depth, there is quite a lot to be said about it which is not at all uninteresting; if, for example, one blows on ash it displays not the least reluctance to fly off instantly in all directions. Ash is submissiveness, worthlessness, irrelevance itself, and best of all, it is itself pervaded by the belief that it is fit for nothing. Is it possible to be more helpless, more impotent, and more wretched than ash? Not very easily. Could anything be more compliant and more tolerant? Hardly. Ash has no notion of character and is further from any kind of wood than dejection is from exhiliration. Where there is ash there is actually nothing at all. Tread on ash, and you will barely notice that you've stepped on anything".
Sebald gaat dan zelf verder : "The intense pathos of this passage - there is nothing which comes near it in the whole twentieth-century German literature, not even in Kafka - lies in the fact that here, in this apparently casual treatise on ash, needle, pencil and matchstick, the author is in truth writing about his own martyrdom, for these four objects are not randomly strung together but are the writer's own instruments of torture, or at any rate those which he needs in order to stage his own personal auto-da-fé - and what remains once the fire has died down".
Literatuur over literatuur. We love it.
Zelfs voor ignoramussen als uw dienaar die al deze auteurs niet kende, blijft dit boek(je) het lezen waard.
No comments:
Post a Comment