Louis de Bernières - A Partisan's Daughter (Harvill Secker, 2008) ****

De Bernières schrijft met ups en downs. Zijn eerste romans, de Zuid-Amerikaanse trilogie die een kolderesk-epische strijd van gewone mens tegen macht en natuur beschrijft zijn heerlijke vertelsels die je van begin tot eind vastgekluisterd houden. Dan verhief hij dit alles tot op een hoger literair niveau met "Captain Correlli's Mandolin", een prachtig verhaal geschreven tegen de achtergrond van de Italiaanse bezetting van een Grieks eiland tijdens de tweede wereldoorlog. "Red Dog", is een grappig kortverhaal met een hond als hoofdfiguur. Zijn volgende grote roman, "Birds Without Wings", raakte verstrikt in een teveel aan historische berichtgeving (de opgang van Kemal Atatürk) en een gebrek aan personages waar ik me tenminste mee kon identificeren. Teveel woorden ook. Het bleef me niet boeien tot het eind. Maar met "A Partisan's Daughter" zit hij weer helemaal goed, en overtreft hij dan nog de verwachtingen. Weg zijn de epische elementen, weg is de afstandelijke alleswetende verteller, wel krijgen we de intimistische confrontatie tussen twee ik-figuren : een wat stoffige man die een mid-life crisis doormaakt en een exotische erotiserende Joegoslavische vluchtelinge, dit alles in de jaren tachtig, bij de opkomst van Tatcher en voor de dood van Tito en het uiteenvallen van de balkan. Het verhaal is simpel : de man benadert de jonge vrouw op straat, denkend dat ze een prostituee is, zij nodigt hem uit om naar haar verhaal te luisteren. En het hele boek gaat om haar verhaal. Elke dag of elke week komt hij terug om naar haar te luisteren, ze is als het ware een moderne Sheherazade die vertelt, niet om haar dood eindeloos uit te stellen zoals in de Sprookjes van 1001 Nacht, maar om de geslachtsdaad met hem uit te stellen. Naarmate het verhaal zich verder ontwikkelt, is het duidelijk dat beiden naar elkaar toegroeien. Het is totaal onduidelijk wat nu eigenlijk echt gebeurd is in Roza's verhaal, maar dat doet er weinig toe : haar verhalen zijn pogingen om impact bij Chris op te wekken, om na te gaan wat welk effect op hem heeft, en hem op die manier voor zich te winnen, terwijl zijn luisterbereidheid en interesse zijn gevoelens doen evolueren van zuivere lust naar oprechte belangstelling. In die zin reflecteert De Bernière over het vertellen zelf en de relatie tussen verteller/schrijver en luisteraar/lezer. Haar verhaal is natuurlijk fantastisch, beeldrijk en doorspekt met alle ingrediënten van het menselijk leven : politieke gruweldaden, persoonlijk machtsmisbruik, seksuele verlangens en misbruik, geweld, vooroordelen, maar ook liefde, medeleven, enz. De Bernière is een geboren verteller en vanuit de mond van Roza klinken al deze verhalen nog een stuk sappiger en geestiger. Hij weet ook altijd de perfecte toon te vinden om zowel het koldereske als de lustgevoelens in te tomen. Een knap geschreven, beheerst en sympathiek boek.

Gabriel Garcia Marquez - The General In His Labyrinth (Vintage, 1990) ***

Nederlandse titel : De Generaal In Zijn Labyrint

"The General In His Labyrinth" brengt een gefictionaliseerde biografie van Simon Bolivar. Alle basisingrediënten zijn uiteraard historisch correct, maar de interactie tussen de personages en veel van de context zijn verzonnen, hoewel uiteraard niet onmogelijk. De verteltijd is samengebald in de laatste dagen van het leven van "The General", na zijn vertrek uit Santa Fe De Bogota, op weg naar zijn vrijwillig vertrek naar Europa. Hij zal echter Latijns-Amerika nooit verlaten en sterven op het eind van datzelfde jaar. Het hele boek door is de tweespalt een integraal geheel van Bolivars denken en doen. Hij bevrijdt Latijns-Amerika van de Spaanse macht, maar houdt toch sterk aan alles Spaans om de maatschappij te organiseren, hij wil de macht afstaan, maar probeert zelfs zonder enig mandaat nog de touwtjes in handen te houden, maar ook in zijn persoonlijke relaties blijft hij politieke spelletjes spelen, ook met de vele vrouwen aan wie hij eeuwig trouw zweert maar die hij nadien nooit meer ziet. Bolivar is sterk en zwak tegelijk. Ziek en machtig, machteloos en allesbeheersend. "On his last night in Honda his strength was so diminished that during intermissions he had to inhale the fumes from the handkerchief soaked in cologne in order to revive, but he danced with so much enthusiasm and such youthful skill that without intending to, he confounded the tales of his fatal illness". En voor Garcia Marquez is dit natuurlijk het ideale speelveld om zijn kunnen te etaleren, zoals in volgende zinnen :

"The two memories did not seem to belong to the same life"
"It was not the perfidy of my enemies but the diligence of my friends that destroyed my glory"
"I know I'm ridiculed because in the same letter, on the same day, and to the same person I say first one thing and then the opposite, because I approved the plan for monarchy, or I didn't approve it, or somewhere I agreed with both positions at the same time".

De generaal kan zich wentelen in rijkdom, en cultureel zijn mannetje staan op de hoogste gala's van beschaving, maar hij is even thuis tussen de soldaten, slapend onder de blote hemel en op een harde mat.

Door het realiteitsgehalte is de plot natuurlijk wat ze is, maar Garcia Marquez gebruikt al zijn schrijftalent om er qua compositie en vertelstijl opnieuw een literair hoogtepunt van te maken. Werkelijk sterk, maar niet van het niveau van zijn ander boek in deze stijl "News Of A Kidnapping", ook een relaas van waar gebeurde feiten, maar dan een literair meesterwerk, zoals Truman Capote's "In Cold Blood" er ook één was.

Bij de dood van Hugo Claus

Claus was ongetwijfeld één van onze betere schrijvers. Op de unief hebben we veel, heel veel gedichten van hem gelezen. Van zijn romans heb ik enkel "De Verwondering" gelezen. Dat boek vond ik zo middelmatig dat ik besliste mijn karige tijd in het vervolg beter te besteden. Na al de mediaheisa van de voorbije weken zal ik dan toch "Het Verdriet Van België" maar eens ter hand nemen.

Wat ik van Claus' gedichten herinner zijn zwaar op de handse teksten, vol mythische verwijzingen, met af en toe erotische inslag, maar zo cerebraal, zo ineen geknutseld, zo weinig zeggend. Poëzie moet voor mij licht zijn, verfrissend, zingend, dansend, droevig, verbazend ... Claus gedichten zijn zo stoffig als de bordeaux overgordijnen in het Louvre. Geef mij maar Lucebert. Ik denk dat Claus mee slachtoffer was van zijn opvoeding : in onze Vlaamse scholen (en uniefs) leren we literatuur op een totaal verkeerde manier, beïnvloed door de klassieken, geanalyseerd door structuralisten, inhoudelijk bepaald door de politiek correcten. Dat romans ook en vooral emotioneel en zelfs irrationeel (moeten) zijn, dat komt te weinig aan bod. In mijn ogen heeft Claus zich nooit kunnen bevrijden van deze traditie.

Ik heb ook enkele van zijn films gezien. Die waren parodieën van zichzelf. Wat dramatisch bedoeld was, kwam lachwekkend over. Arm Vlaanderen.

Dat Claus de Nobelprijs zou verdienen heb ik altijd bizar gevonden. Arme lage landen ... Als we dat al denken, hebben we elk internationaal perspectief verloren (dat is het echte verdriet van België). Maar ja, ook Orhan Pamuk heeft die gewonnen, en zo goed schrijft die ook niet.

Ik heb wel het grootste respect voor de manier waarop hij uit het leven is gestapt.

Ik zal hem lezen.

Seamus Deane - Reading In The Dark (Vintage, 1997) ****

Nog een aanrader. Een zeer origineel en knap geschreven roman van de Ierse schrijver Seamus Deane. Aan de oppervlakte is dit een typisch opgroeiverhaal, met episodes uit het leven van een Iers jongetje uit Derry, voornamelijk tussen zijn 10 en zijn 20 jaar, de relaties met zijn ouders, straatkameraden, leraars en buurtbewoners. Op een tweede niveau is het politiek/religieus, de spanning tussen katholieken en protestanten in het Ierland van na de tweede wereldoorlog. Het boeiendste en origineelste niveau is dat van de familiegeschiedenis, de echte plot van het verhaal, dat zich ontrafelt in de korte vertelsels die elk op zich een hoofdstuk vormen. Deze niet-lineaire, maar wel chronologische verhaaldraad zorgt ervoor dat de plot met horten en stoten vooruit gaat, een vrij orginele aanpak die goed werkt qua leesimpact. En de structuur is ook functioneel, want beetje bij beetje krijgt de ik-figuur zicht op de waarheid achter het familiedrama. Als enige. Waar vele romans erop gericht zijn om de waarheid te ontdekken, en het zoeken zelf de hoofdfiguur drijft, is het hier net andersom. Hij komt als enige alles te weten, of zo denkt hij tenminste, maar dit vertellen aan iemand anders is onmogelijk. Vooral aan zijn moeder, die het meest lijdt onder haar fragementarische versie van de waarheid, en ook zijn vader denkt de waarheid te kennen, maar hun versies schieten tekort in een paar cruciale details en zijn daarom totaal naast de waarheid. Ingenieus gevonden. Dit zoeken en verzwijgen van de waarheid wordt dan nog bovendien prachtig geplaatst tegenover de Ierse vertelcultuur, over spoken, legenden en heldendaden. En je merkt gaandeweg, dat de echte geesten en de (valse) helden ook vandaag nog bestaan, zowel in de collectieve fantasie, als in de realiteit. En Deane schrijft bovendien ook zeer goed. Een echt plezier. Diep emotioneel en slim uitgewerkt.