Het was een beetje een ontgoocheling. Niets dan bewondering voor het monikkenwerk van Pfeijffer om dit tijdsgewricht in de Griekse geschiedenis opnieuw tot leven te wekken: de Peloponnesiche Oorlog tussen Sparta en Athene. Het boek is lijvig, zo'n 940 bladzijden waarvan met 140 noten en bronnen, voornamelijk van de Griekse geschiedschrijvers Xenophon en Thucydides. Het moet een gigantische klus geweest zijn om het complexe leven van Alkibiades te reconstrueren uit zoveel oorspronkelijk bronmateriaal.
Pfeijffer gebruikt ook grotendeels het taalgebruik en de redenaarskunst van die tijd: het boek is door Alkibiades zelf geschreven aan de 'mannen van Athene', en krijgt hierdoor een iets afstandelijker en politieke kleur: hij moet overtuigen.
Naast de beschrijving van etteloze veldslagen en zeeslagen, worden we ook getracteerd op lange redevoeringen over de verschillende staatsvormen en hun voor- en nadelen, en filosofische bespiegelingen (Alkibiades was een leerling en vriend van Socrates).
Pfeijffers keuze van benadering en stijl wringt met onze hedendaagse verwachtingen van een hoofdfiguur die worstelt met ethische keuzes, met hoge ambities en een gebrek aan erkenning, met trouw en ontrouw, met verraad en bewust opportunisme, met meteloze rijkdom en plotse berooidheid. Zijn liefde voor zijn eerste vrouw (en haar vroegtijdige dood) en voor zijn kinderen zijn in de roman slechts kleine rimpels in de woeste zee. Waar je als hedendaagse lezer mee in het perspectief en het bewustzijn van de ik-persoon wil duiken en kunnen meeleven met wat hij meemaakt, zowel psychologisch als fysiek, is dit door Pfeijffers benadering van ondergeschikt belang.
Alkibiades was heel rijk én heel knap. Hij won de Olympische spelen in het wagenrennen. Hij was pleegzoon van Perikles, leerling van Socrates, hij wilde de leider van Athene worden, maar door zijn arrogantie en gebrek aan respect is hij moeten vluchten, en koos hij de kant van aartsvijand Sparta, waarna hij opnieuw op de vlucht mocht en zijn heil zocht bij de Perzische satraap, om dan uiteindelijk toch opnieuw de kant van Athene te kiezen. Hij werd beschouwd als verrader en heiligschenner, maar ook als leidersfiguur en oorlogsheld, als ideoloog en democraat. Doorheen zijn eigen teksten is hij soms nederig en soms niet, maar of dit doorleefde gevoelens zijn of rethorische knepen om zijn luisteraars te overtuigen, weten we niet. Van buitenaf kan je hem best zien als een gefortuneerd opportunist, die geen moer gaf om zijn liefdes, zijn kinderen of zijn land, maar enkel aan zichzelf dacht, en al de rest was hieraan ondergeschikt.
Die tegenstellingen, en waarschijnlijk ook die interne worsteling had eigenlijk de essentie van de roman kunnen en moeten uitmaken. Het is alsof Pfeijffer zich verliest in eindeloos historisch materiaal, in plaats van te focussen op de essentie van zijn hoofdpersonage. Het herscheppen van de hele context van die tijd, met alle namen, genealogieën, steden, gerechten is fenomenaal, maar het gaat allemaal ten koste van de essentie.
Het laatste boek, Boek XII, is niet langer door Alkibiades verteld, maar door zijn laatste vrouwelijke partner Timandra, met wie hij was gevlucht en die erbij was toen hij uiteindelijk werd vermoord. Haar verhaal is eigenlijk het beste van alle.
Ik raad iedereen aan om dit boek te lezen, want het is interessant, niet alleen als historisch verslag, maar ook als spiegel voor onze tijd door de hele discussie over het belang en de grenzen van onze democratie, en iets dat zeker tot nadenken stemt. Alleen schiet het literair iets tekort.
No comments:
Post a Comment