Anton Jäger - Kleine Anti-Geschiedenis Van Het Populisme (De Geus, 2018) **½

In deze "Kleine Anti-Geschiedenis van het Populisme" schetst doctoraal onderzoeker en columnist Anton Jäger naar de oorsprong van de term 'populisme' die terug te brengen is naar de Amerikaanse beweging die eind 19de Eeuw in de Verenigde Staten ontstond in reactie op de achterstelling van een groot deel van de bevolking. De oorspronkelijke woede van deze mensen ging in tegen het establishment, tegen de besluitvorming zonder inspraak, tegen de economische actherstelling, tegen corruptie en ondoorzichtigheid van het politiek en juridisch bestel. Ze verenigden zich in de "People's Party" die ageerde over de rassengrenzen heen. De term 'populisme' heeft in de loop van de eeuw een andere definitie gekregen, en hoewel het aanvechten van het establishment een ingrediënt is gebleven, is de lading ruimer geworden, met nationale identiteit als bijkomend ingrediënt, en populisten zowel van linkse als rechtse signatuur

Jäger vult zijn boek met heel veel data en verwijzingen, die heen en weer springen in zijn verhaal, met jammer genoeg een niet altijd duidelijke structuur, en hij haspelt gebeurtenissen, theoretische kommentaren en zijn eigen opinie door elkaar, iets om als lezer tureluurs van te worden. Er zijn veel bomen, maar was is het bos? Er zit veel vlees aan zijn verhaal, maar waar is het skelet?

Het 'populisme' zoals we het vandaag kennen (Trump, Johnson, Orban, Farrage) heeft inderdaad niets meer te maken met de oorspronkelijke bottom-up beweging, maar het is een top-down strategie van op macht beluste individuen geworden, die gebruik maken van de meest basale emoties onder het volk om democratische instrumenten zoals het stemrecht/stemplicht naar hun hand te zetten.

In mijn opinie als communicatie-deskundige hebben de huidige politieke leiders, zowel op nationaal als Europees niveau, het verzaakt om aan de bevolking uit te leggen wat er is bereikt en waar we naar toe moeten (probeer maar eens te zoeken waar onze belastingen aan worden besteed). Er is geen communicatie tussen de politieke klasse en het gros van de bevolking. Ze zijn bezig met hun eigen kleine wereld en het beheren van de machtsverhoudingen. Ze spreken een technische taal die geen burger nog begrijpt. Als dan een populist zijn "big picture" komt vertellen vanuit een geconstrueerd doemscenario, en in eenvoudig taalgebruik, goed en slecht duidelijk polariserend, en gebruik makend van het ongenoegen onder de bevolking (dat is er altijd wel ergens), dan heeft die alle ruimte om succes te kennen.

Het zou me te ver leiden om dit hier uit de doeken te doen, maar er is een gigantische leemte van kennis en emotionele connectie met de bevolking die vandaag wordt gevuld met de destructieve rethoriek van de populisten. De populisten zijn marketingstrategen die zelfs bewust onlogisch en incoherent mogen zijn, want ze weten dat hun doelgroep, zelf dagelijks wordt verweten dit te zijn. Daarom spreken ze aan, daarom mag Trump onzin blijven verkondigen, daarom mag Johnson regelmatig tegenstrijdige standpunten innemen. Dat stoort hun kiezers niet. Ze herkennen er zich in.

Het populisme is een dusdanig gevaar voor onze samenleving dat het meer verdient aan aandacht en publicaties. Jägers boek is een kleine aanzet in ons taalgebied. Er is ook nog Jan-Werner Müllers boek "What is Populism?", maar ook dat schiet tekort, net als Michael Signers "Demagogue".

Zijn er nog intellectuelen in België om hier echt eens diep op in te gaan?