Voor een keer eens non-fictie, met deze ongelooflijk sterke biografie van Edmund De Waal, een pottenbakker en afstammeling van de schatrijke joodse Ephrussi familie. Hij volgt het traject van een collectie Japanse netsuke beeldjes, die gekocht worden door Charles Ephrussi, die in de 19de eeuw vanuit Odessa, Oekraïne, door zijn vader die bijna de volledige graanmarkt controleert, naar Parijs gestuurd om er een bijhuis op te zetten.
Vandaag heeft De Waal deze netsuke verzameling in zijn bezit, gekregen van zijn grootoom en zowat het enige wat overbleef van het gigantisch fortuin van de familie. De Waals verhaal is dat van het Europa van de laatste honderdvijftig jaar. Het is tevens het verhaal van het jodendom in die periode.
Charles Ephrussi is een dandy die baadt in weelde, en interesse toont voor het opkomende Franse impressonisme. Hij koopt werken van Monet, Degas en Renoir, maar is tevens ook figurant als mecenas op enkele schilderijen, en hij is ook de persoon die model stond voor Prousts Schwann, maar hij is al evenzeer het slachtoffer van antisemitisme.
Het tweede grote luik omvat de familie die in Wenen woont, in het Ephrussi Paleis, een privewoninkje om u tegen te zeggen, en waar de netsuke collectie terechtkomt. De familie komt terecht in het ineenstorten van het Oostenrijks-Hongaars imperium, de Eerste Wereldoorlog en gaandeweg het opkomend antisemitisme en de Tweede Wereldoorlog.
Het derde, kortere stuk, brengt ons naar Japan, waar zijn grootoom, die er als Amerikaans soldaat na de oorlog blijft, de netsuke verzameling laat evalueren door een echte kenner.
De Waal is een ongelooflijk goed schrijver. Verbluffend goed zelfs. Hij heeft in zijn verhaal zowat het perfecte evenwicht gevonden tussen persoonlijke gebeurtenissen, de grote geopolitieke conflicten, kunstgeschiedenis en gedetailleerde feiten. En hij brengt net genoeg van dat alles om informatief te zijn, en net weinig genoeg om de vaart erin te houden. Maar zijn sterkste kant is nog zijn relativerende houding tegenover zijn voorouders, inclusief de kritiek op de macht van hun fortuin dat zo groot is dat ze zelfs staten op de knieën konden dwingen, maar tegelijk met een inlevingsvermogen en openheid van geest.
En dan is er natuurlijk het thema zelf, de hele geschiedenis van de wereld vanuit het perspectief van één familie gezien, één die zoals vele joodse families, vertakkingen had overal in de wereld, van Oekraïne, Frankrijk, Oostenrijk, Nederland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, met familieleden die soms tegenstanders waren, politiek, religieus en ook patriottisch.
Het is ook het verhaal van de minuscuul kleinood van een netsuke, het resultaat van lang ambachtelijk en fijnzinnig artistiek werk, dat de gigantische waanzinnige molen van de tijd, die mensen, rijkdom en staten verpulvert, kan overleven.
Een absolute aanrader.
No comments:
Post a Comment