Monday, March 12, 2007

De Ontdekking Van De Hemel- Het Slechtste Boek

Harry Mulisch heeft gisteren voor De Ontdekking Van De Hemel de prijs voor het beste boek aller tijden in de Nederlandse taal gekregen. Arme taal, denk ik dan. Ik vind dit één van de meest overroepen romans van de laatste twintig jaar, net niet even erg als Gewassen Vlees van Thomas Roosenboom, en laat me eerlijk zijn, mijn passie voor literatuur heb ik voor een deel te danken aan Mulisch, wiens Het Stenen Bruidsbed ik als adolescent schitterend vond.

Hier zijn enkele redenen waarom ik dit slechte literatuur vind :

1. Deze roman bestaat uit bordkartonnen figuren. Elk personage vertegenwoordigt één bepaald aspect van de menselijke activiteiten : kunst, politiek, wetenschap, geschiedenis, ... Alleen zijn die personages ondergeschikt aan het schematische patroon van het boek. Er zit geen leven in, geen persoonlijkheid. Mulisch doet wanhopige pogingen om de verschillende personages een eigen stem te geven, en inderdaad, hun taalgebruik is anders, maar hun gedrag en hun houding amper. Bovendien is hun emotionele evolutie doorheen het verhaal quasi onbestaande.

2. Deze roman is emotioneel dood. Wie zijn die mensen? Wat doen die mensen? Op geen enkel moment heb ik maar het minste grijntje sympathie of medelijden of medeleven gehad met die personages. Lees eens iets goeds : Philip Roth, Raymond Carver, Coetzee, Frantzen, Eggers, ... bij hen zijn de personages echt, reëel, met echte noden, in plaats van Mulisch wezenloze abstracties. Alle personages zijn poppetjes in Mulisch' hand, net zoals de creatie in Gods handen, maar het boek zou verdorie sterker zijn geweest indien de personages echte mensen waren geweest in plaats van bordkartonnen schemaatjes.

3. Deze roman heeft geen eigen stem. Goede romans kan je lukraak openen en genieten van de manier waarop de passages zijn geschreven, genieten van de zinstructuur, de dialogen, de manier waarop zelfs op één blad rekening wordt gehouden met frisse invallen en structuur : lees eens Murakami, Martin Amis, Pynchon, Garcia Marquez, of Perec ... je weet ook meteen blind wie het heeft geschreven. Dit werk van Mulisch is stom, inspiratieloos, zonder zeggingskracht.

4. De taal is onnatuurlijk. Lees die dialogen eens opnieuw. Wie spreekt er nu zo? Wie denkt er nu zo? Lees die beschrijvingen eens opnieuw : en toen gebeurde dit, en dan gebeurde dat, ...

5. De schrijfstijl mist elke expressieve kracht. De expressieve kracht van goede literatuur is totaal afwezig. Dit zijn zinnen na elkaar, beschrijvend, maar ze roepen niets op, ze vragen niets van de lezer, geen voorstellingsvermogen, geen gevoelens, ... Het hele boek is een aaneenrijging van woorden die er gewoon zijn om betekenis uit te drukken, niet om een sfeer of emoties op te roepen. Lees eens Eggers, of Capote, of Vargas Llosa, of Philippe Claudel, ...

6. Dit is knutselwerk, geen kunstwerk. Mulisch probeert politiek, wetenschap, religie, kunst en alle andere menselijke activiteiten te verenigen in één werk. Dat is een gewrocht geworden dat qua plot dermate bizarre bochten moet nemen, dat er op geen enkele manier geloofwaardigheid of authenticiteit ontstaat. Bovendien zijn elk van die menselijke betrachtingen dermate schetsmatig belicht, dan ze het niveau van de middelmatige oppervlakkigheid niet kunnen overstijgen. Lees eens Shalimar De Clown van Salman Rushdie, een boek dat ook al die verschillende dimensies (en nog een paar meer) integreert, maar elk van die personages zijn reëel, met hun eigen betrachtingen, tekortkomingen, gekortwiekte ambities, ... maar menselijk, menselijk, met echte emoties en echte relaties, in plaats van pionnen in het cerebrale spel van Mulisch.


Dat deze roman deze prijs krijgt, is echt erg. Het toont enkel aan dat wie op hem gestemd heeft, weinig besef heeft van literatuur, of dat niemand hen ooit goede boeken heeft voorgeschoteld. Indien dat het geval was geweest, dan zouden de betere boeken misschien wel naar voor zijn gekomen. Want ik denk niet dat "de lezer" het onderscheid niet kan maken.

10 comments:

Anonymous said...

Maar hij wilde vooral een DIK boek schrijven (liever nog wat dikker dan "het verdriet (...)" van eeuwig rivaal Claus. Dat is inderdaad het enige waarin hij is geslaagd...

brede kristensen said...

het is nu 2010
voor het eerst lees ik dit uitmuntende commentaar op dit wezenloze boek
wat een verademing eindelijk eens een nuchter kritisch geluid te horen

m.i. zal de Ontdekking van de Hemel als een geforceerde klucht in de zee van de geschiedenis verdwijnen
brede kristensen
bredekristensen@yahoo.com

Frank de Greef said...

De Ontdekking van de Hemel is een schitterend boek. Laat ik dat voorop stellen. Er zitten echter een paar storende fouten in.

1. Mulisch weet niet hoe de pil werkt. Hilarisch in dit verband is de vraag van Onno op p. 265: "Ben je wel vaker te laat?" Een vrouw die de pil slikt, wordt altijd ongesteld na 21 dagen!

Mulisch weet niet dat ook vrouwen die de pil slikken, in verwachting kunnen raken. Dan hoeven ze de pil maar één dag niet geslikt te hebben - of zich niet realiseren dat ze hem niet (door)geslikt hebben. Dat is wat met Ada had moeten gebeuren. Had haar na het turbulente avondje en misschien een daiquiri te veel, 's morgens een kater laten hebben en een onsmakelijk vet ontbijt voorgezet. Ze moet overgeven en realiseert zich niet dat ze ook de pil uitbraakt die ze een half uurtje tevoren heeft ingenomen, staande voor de wastafel om zich op te frissen en/of op te maken. Zoals veel vrouwen doen.

De conceptie van Quinten is een dermate essentieel punt, dat het oerstom is om Ada in verwachting te laten raken doordat het bij de farmaceutische industrie "al net zo'n bende is als overal" (p. 265). Of door te suggereren dat Max' zaad zo sterk was, dat de werking van de pil te niet was gedaan (p. 879). Allemaal enorme onzin. Heel jammer, want Mulisch had zich er zo gemakkelijk uit kunnen lullen.

2. Op het moment dat Max de pasgeboren Quinten in de couveuse ziet liggen, weet hij meteen dat het zijn kind is. Mulisch schrijft: "Maar het opvallendst waren de ogen" (p. 425). Pas op het eind van het boek weten wij - de lezers - dat de moeder van Max net zo'n bijzondere ogen had: "- dat onbeschrijflijke lapis lazuli..." (p. 875). Max echter had zijn moeder meegemaakt tot hij een jaar of zeven, acht was, en: "Zijn moeder kon hij zich nog goed herinneren..." (p. 122), waarop een behoorlijk gedetailleerde beschrijving van zijn moeder volgt. Max had zich dus ook haar heel bijzondere, bijkans unieke ogen moeten herinneren. Foutje van Mulisch.

3. De beschrijving van de dood van Helga is kennelijk een haastklus geweest. Op p. 585 wordt het even afgeraffeld. Haar stembanden waren doorgesneden 'vermoedelijk door een verslaafde,' maar Mulisch laat haar wel naar een telefooncel kruipen aan de overkant van de kade. Waarvoor? Ze kon toch niet praten!? Bovendien had ze zelf telefoon in huis (Onno belde haar op om samen naar de maanlanding te kijken). En als je er zo slecht aantoe bent en niet meer kunt praten, bel je de buren uit bed. Bovendien zijn drugsverslaafden mensen die stelen, liegen en bedriegen, maar het zijn nu juist geen geweldsmisdadigers die Helga 'meedogenloos' zouden hebben bewerkt. Klopt allemaal geen donder van.

Er zitten nog veel meer foutjes in het boek, maar dit zijn mijns inziens de drie belangrijkste.

Verder is en blijft het een heerlijk boek.

Anonymous said...

Knap hoor, om iets negatiefs te kunnen schrijven over dit boek. Als u uw literaire kennis wil bewijzen met het afkraken van een literair kunstwerk, bent u bijzonder beperkt bezig.

Stef said...

Dank Anonymous,
Ik vrees net dat de ophemeling van De Ontdekking Van De Hemel net het resultaat is van gebrek aan kwalitatief vergelijkingsmateriaal uit eigen taalgebied. Lees Jeroen Brouwers eens ter vergelijking : eerlijk, emotioneel, knap geschreven, en niet aanmatigend irritant.

Anonymous said...

In het boek word verteld dat Onno en Max door niemand anders dan elkander begrepen worden. Dus het is normaal dat je geen medelijden of inleving hebt met Max en Onno. Ada daarentegen komt maar 'kortstondig' voor in het verhaal, waardoor haar karakter moeilijk is op te bouwen. Daarbij komt dat het verhaal van uit het standpunt van een engel is verteld die de personages als pionnen ziet om zijn opdracht te voltooien.

pablo said...

Grappig om te lezen dat je dit boek zo durft af te kraken. Ik heb het alleen op bais van de recensies al nooit gelezen.
Ik vond De Aanslag eigenlijk al een boek waardoor ik mijn verdere belangstelling in Mulisch verloor, terwijl ik de Versierde Mens, hetStenen Bruidsbed en Zwart Licht echt wel hoogtepunten vind.

Stef said...

In het spectrum van literaire kwaliteit staat dit boek dichter bij Suske en Wiske dan bij Mario Vargas Llosa of Milan Kundera.

Tobias Wouters said...

Ik begrijp als zeventienjarige niet, hoe iemand commentaar van deze orde te geven.
'Iedere Nederlander is de bondscoach van Nederland' is een mooie uitspraak om te beginnen. Ik vind het namelijk opmerkelijk dat een persoon (waarvan de literaire kennis in het ongewisse blijft) het lef heeft om commentaar te leveren op de prijs die Mulisch is toegekend. Deze prijs is namelijk niet zo maar een prijs en wordt dus logischerwijs niet zo maar aan Jan en alleman toegekend.
Dat gezegd hebbende, zou ik over kunnen gaan op de inhoud van het verhaal. Ik vind dit meesterwerk van Mulisch namelijk alles behalve datgene wat u zojuist heeft beschreven. Ik werd betoverd door de bijzondere vriendschap tussen Onno en Max, alsook door het engeltje Quinten. Ik heb me daarom ook geen enkel moment gestoord aan het feit dat er dialogen werden gehouden die 'niemand ooit zo houdt'.
Nee, ik voel me, bij het lezen van dit soort commentaar, wel degelijk meer volwassen dan deze schrijvers. Misschien is het u te doen om de aandacht, maar ik zou uw commentaar als ik u was nog eens overlezen, om u vervolgens te ontdoen van dat hoopje ellende.

Jasper said...

Het boek bevat een overdosis aan onbegrijpelijke dialogen.
Jammer hij was één van onze beste auteurs, alleen dit boek moest het absolute toppunt worden en dat is niet gelukt.