Ian McEwan - For You (The Libretto) (2008) *****

Na "Atonement" en het nog verbluffender "On Chesil Beach", schrijft Ian McEwan nu dit geestige libretto "For You". Een prachtig verhaal van een iets oudere componist/dirigent die de greep op zijn omgeving en relaties begint te verliezen, en dat qua plot doet denken aan het komische theater van eind 19e eeuw, vol misverstanden, overspel, binnen- en buitenlopende personages, meesters en knechten. Het boekje bestaat deels uit toneeldialogen, deels uit gezongen stukken (op rijm). In zijn eenvoud en door McEwan's onwaarschijnlijk sterke pen is dit een echt pareltje. Zowat elk personage heeft een verkeerd beeld van de realiteit, zowel op zichzelf, als over de relaties met de anderen, als over wat er nu precies gebeurt of zou moeten gebeuren. En deze opeenstapelingen van veronderstellingen leidt natuurlijk tot onvermijdelijke chaos en de hele intellectueel-artistieke mikmak escaleert tot een ordinair politie-onderzoek, met alle personages, politieagenten en kamermeid, die samen unisono de grote finale zingen. Een briljante stijloefening. Een snoepje van een boekje.

Ian McEwan - Child In Time (1984) ***

Nederlandse titel : Het Kind In De Tijd

Dan maar ook dit vroeger boek van McEwan ter hand genomen. De ingrediënten van zijn later succes zijn aanwezig, zijn kunde om echte gevoelens op te roepen, relaties te beschrijven, maar dit verhaal blijft steken op een te abstract niveau. Hij polariseert de mens tussen man-vrouw, sterk-zwak, hiërarchisch-voorspelbaar versus kwantumfysisch-onvoorspelbaar, en weeft daar zijn plot rond, waardoor sommige karakters en gebeurtenissen, net zoals bij Mulisch, té conceptueel overkomen als de vertegenwoordiger van één of ander hoger abstract concept. Ook de motieven van kind-zijn en het motief van de tijd, wordt op een bijna exhaustieve manier in beeld gebracht (het kind als wezen, als houding, als opvoedkundig concept, als herinnering, het kind in ons, enz, net zoals de fysische tijd, de beleefde tijd, teruggaan in de tijd, het overstijgen van de tijd). Het is allemaal nogal te nadrukkelijk, wat de beleving ervan in de weg staat. Maar waar Mulisch gevangen bleef in dit soort maniëristisch gemaneuvreer, heeft McEwan het beste uit deze roman later tot een veel hoger niveau van authenticiteit en uitgepuurdere stijl getild. Het is niet slecht, maar niet te vergelijken met zijn latere werk.

Shalom Auslander - Foreskin's Lament (2007) ****

Nederlandse titel : Klaaglied Van Een Voorhuid

Shalom Auslander is een New Yorkse orthodoxe jood die in "Foreskin's Lament" zijn memoires weergeeft, en zijn deels mislukte ontvoogding van een verstikkend geloof en sociale omgeving. "Deels mislukt" omdat zijn vrijgevochten nieuwe bestaan met zijn jonge vrouw en hun jonge kind, nog altijd volledig gedomineerd wordt door God, die blijkbaar niets anders te doen heeft dan hem, Auslander, bij elke gebeurtenis te willen volgen, beoordelen en bestraffen. In zijn paranoide verhaal is God de wreedaardige en wraakzuchtige God zoals we die kennen van het Oud Testament, de kerel die Mozes veertig jaar door de woestijn laat zwerven tussen Egypte en het beloofde land om hem dan, eindelijk, op de grens van zijn doel, te doen sterven, en zo ook is de God uit dit boek : gaat het goed met Shalom, dan is dat alleen omdat zijn God het hem tijdelijk gunt om hem met des te meer genot dieper te laten vallen, harder te treffen. Maar door het relaas van zijn opgroeien, en het gaandeweg meer en meer overtreden van de streng orthodoxe en maatschappelijke regels (van het eten van niet kosher voedsel, over winkeldiefstal en het roken van hasj) stelt Auslander ook de basis van een persoonlijke God in twijfel, door vragen te stellen en situaties te creëren die grappig en absurd zijn. De hypocrisie van de religie als establishment, de beangstigende greep van een collectieve fantasie op het dagelijks leven van mensen, maar ook de contradicties van het geloof op zich worden geestig en met respect in kaart gebracht doorheen de anecdotes en gebeurtenissen van zijn leven. Normaal moet ik het niet zo hebben van grappig bedoelde boeken, maar dit is er één van een superieur niveau. Geestig en boeiend.

José Eduardo Agualusa - The Book Of Chameleons (2004) ****½

Nederlandse titel : De Handelaar In Verledens

The Book Of Chameleons is één van de betere boeken die ik dit jaar las. Ik kende Agualusa niet, maar hij schrijft schitterend : poëtisch, filosofisch, half-dromend, creatief, boeiend. José Eduardo Agualusa is van Angolees Portugese afkomst, en het verhaal speelt zich ook in Angola af. De ik-persoon is een gekko die tegen het plafond van het huis van een welgestelde albino woont. De albino in kwestie is een verzinner van verledens, iemand die voor zijn klanten heel precies een verleden kan reconstrueren, tot in het kleinste detail om de persoon in kwestie een nieuwe toekomst te bieden. Verandering en verschuivende identiteit zijn dus aanwezig in elk onderdeel van dit fascinerend verhaal. De hoofdstukjes zelf zijn korte mijmeringen over het leven, met af en toe het relaas van een droom ertussen. De hoofdstukjes kunnen inzoomen op een of ander detail : een naam, een omgeving, een herinnering, maar dat kader, hoe ongeïntegreerd ook in het geheel, blijft tegelijk het basisverhaal verder vertellen. En doorheen deze mijmering over vergankelijkheid en identiteit ontwikkelt zich een bizarre plot, een moordverhaal, maar ook een dat op zijn kop staat, geen "whodunit" want het slachtoffer valt pas op het eind van het verhaal, maar wel het waarom staat centraal. En dat waarom tilt het geheel in één adem naar een totaal andere politiek-maatschappelijke dimensie. Wat een leesgenot! Slim gebracht en schitterend geschreven.

Gabriel Garcia Marquez - The Autumn Of The Patriarch (1975) ***

Nederlandse titel : De Herfst Van De Patriarch

De enige roman van Garcia Marquez die ik nog niet had gelezen, en de eerste die ik niet heb uitgelezen. De roman vertelt het verhaal van een dictator die net is overleden, en in de meest onwaarschijnlijk lange volzinnen wordt de man zijn leven gereconstrueerd. Dat leven vindt natuurlijk plaats in de typisch Zuid-Amerikaanse context die de auteur al zo vaak heeft beschreven, maar de schrijfstijl is zo experimenteel dat hij er eigenlijk niet echt in slaagt om die wereld tot leven te brengen, tenzij als een eindeloze nachtmerrie waar geen eind aan komt. Ik heb een enorme bewondering voor Garcia Marquez, en ook hier valt op zijn vakmanschap niet af te dingen, maar ik liep al snel verloren in de eindeloze zinnen, en zo ook mijn aandacht en interesse om verder te lezen. Dit is het omgekeerde van de "Kroniek Van Een Aangekondigde Dood", zijn echte meesterwerk, dat door zijn gebaldheid, zijn meesterlijke structuur en schriftuur, in een beperkt aantal bladzijden een hele wereld op papier zet.

Oscar Hijuelos - Our House In The Lost World (1984) ****

Nederlandse titel : Ons Huis In De Laatste Wereld

In mijn verdere reis naar Latijns-Amerikaanse auteurs, heb ik dit boek van Oscar Hijuelos bij De Slegte gekocht. Hijuelos is beter bekend van "The Mambo Kings", dat later verfilmd werd, maar deze roman is ook niet slecht. Het verhaal schetst het leven van een Cubaans koppel dat naar New York emigreert in de hoop er een beter leven te kunnen vinden, maar dat lukt maar deels. De vader vindt er werk als kok, de moeder blijft thuis en zorgt voor de twee zonen. De vier hoofdpersonages worden permanent heen en weer gesleurd tussen tegenstrijdige verlangens, verwachtingen en de realiteit. De vier personages zijn ook complex. Alejo, de vader is een hardwerkende alcoholicus, vol onbegrip en vooral ongeduld naar zijn vrouw en kinderen, maar toch vol liefde en opoffering tegelijk. Mercedes, de moeder, verstikt haar kinderen bijna door haar liefde en vrees voor nog meer slechte gebeurtenissen. Ze vlucht in een bijna mystieke zelf-gecreëerd universum, ze vreest de gewelddadigheid van haar man, maar ze houdt van hem. Hijuelos' schrijfstijl is redelijk direct, niet echt expressief, maar door de diepgang van de personages weet het toch te boeien. De authenticiteit en de worsteling van de vier personages zijn schitterend weergegeven.

Sandra Cisneros - The House On Mango Street (Vintage, 1984) ****

Nederlandse titel : Het Huis In De Mangostraat

Dit prachtige boekje is verplichte schoollektuur in de Verenigde Staten, en terecht. "The House On Mango Street" beschrijft in een veertigtal korte verhaaltjes de visie van de opgroeiende Esperanza Cordero op haar omgeving, haar buren, haar ouders en vrienden. Op zich niet zo opmerkelijk, ware het niet dat Cisneros ongelooflijk goed schrijft. Eenvoudig, verrassend en krachtig. Sommige van de korte tekstjes zijn niet langer dan een bladzijde, en toch is elk stukje een pareltje op zich, gevormd rond een idee, een inzicht, een droom, een gebeurtenis, licht en toch diepzinnig, grappig en fijngevoelig. Niet te missen.