Sunday, December 30, 2012

Boeken van het Jaar

2012 was een zwak jaar op romanvlak. Ik heb ongeveer een 50-tal boeken gelezen, maar toegegeven, ik heb ze ook niet allemaal uitgelezen.

Het beste wat ik las was non-fictie of vertalingen van eerder uitgegeven werk.


De top 10 is dan ongeveer als volgt

  1. Julian Barnes - The Sense Of An Ending 
  2. Simon Sebag Montefiore - Jerusalem
  3. Edmund de Waal - The Hare With The Amber Eyes
  4. Daniel Kahnemann - Thinking, Fast And Slow
  5. Roberto Bolaño - The Secret Of Evil 
  6. Jeffrey Eugenides - The Marriage Plot
  7. Jennifer Egan - A Visit From The Goon Squad
  8. John Banville - Ancient Light
Ik kan uiteraard ook Mario Vargas Llosa's "Conversation In The Cathedral" aanbevelen, net zoals andere werken van Bolaño en de verzamelde kortverhalen van Hanif Kureishi; maar van de nieuwe oogst kan ik niet meer dan deze acht boeken aanraden. De nieuwe Michael Chabon ben ik aan het lezen en de nieuwe David Eggers staat op mijn lijstje.

En Nederlandstalige romans? Ik heb Post Mortem van Peter Terrin niet gelezen, maar ik zal het doen, ondanks mijn leesfrustratie van de voorbije jaren over de middelmatigheid van onze eigen literatuur. Ook Jeroen Brouwers Bittere Bloemen staat op mijn lijstje. De spontane honger om in mijn eigen taal te lezen is wat gestild. Hebben we nog schrijvers? 

Ook de Franse winnaar van de Grand Prix de l'Académie Française, Joël Dicker met "La Vérité Sur L'Affaire Harry Quebert" en - eindelijk - ook Jonathan Littells "Les Bienveillantes" liggen op het nachtkastje. Die had ik gehoopt tijdens deze kerstvakantie nog te lezen, maar dat is dus niet gelukt. 



Wednesday, December 26, 2012

Deborah Levy - Swimming Home (Faber & Faber, 2012) **


Nog een roman die op de Man Booker Prize longlist stond, een lijstje waar ik dus ook al voor moet waarschuwen.

Twee oudere koppels huren een villa in het zuiden van Frankrijk. Een TV-journaliste/oorlogscorrespondente (Isabel) en een gevierd dichter (Joe) pogen hun relatie weer op te bouwen, en de houders van een Londense antiekzaak (Mitchell en Laura) zijn bijna bankroet. De dochter van het eerste koppel (Nina) is mee op vakantie.

Naast hen woont een Britse psychiater op rust (Dr. Sheridan).

Ze vinden een roodharig meisje in hun zwembad (Kitty Finch) die een geheim heeft en er bij momenten nogal eigenzinnige of bizarre gedragingen op na houdt. Haar aanwezigheid ontwricht de plannen van de vakantiegangers, niet enkel letterlijk, maar ook in de manier waarop die zichzelf en hun leven benaderen.

Elk personage is nogal symbolisch en ééndimensioneel, de koele rationele Isabel, de romantische getormenteerde dichter Joe, de zakelijke Mitchell, de misanthrope Dr. Sheridan, de op seks beluste jonge Claude (van wie bij herhaling wordt gezegd dat hij op Mick Jagger lijkt), de vergeetachtige junk Jürgen.

Het thema draait rond geestesziekte en depressie, maar op geen enkel moment komt de auteur zelfs maar in de buurt van wat mentale stoornissen betekenen. Het is een burgerlijke spielerei, een potentieel donker gegeven dat wordt opgediend als doordeweekse lichte kost, en dat met veel pretentie.

Man Booker Prize? Ik hoop het niet.

Ian McEwan

Omdat ik "On Chesil Beach", "Saturday", "The Atonement", en "For You" zo sterk vond, heb ik beslist om alle romans van Ian  McEwan te lezen.

Zijn eerste romans zijn luguber, knap verteld en met personages die psychisch verscheurd zijn door duidelijke of minder duidelijke redenen. De verhaallijnen zijn nogal direct en extreem, en in die zin minder realistisch dan zijn latere romans. Toch zijn beide aan  te bevelen.

Ian McEwan - The Cement Garden (Vintage, 1978/1997) ***½



In "The Cement Garden" groeien vier kinderen op zonder ouders, nadat ze hun moeder in de kelder hebben begraven. Jack, de ik-figuur, is een veertienjarige die hun relaas doet op een soms lakoniek manhaftige, maar ook onschuldige manier van een jongen van die leeftijd. Omdat de kinderen nogal sterk in leeftijd verschillen, en als gezin samen willen blijven, verstoppen ze het overlijden van hun moeder voor de buitenwereld.

Dit basisgegeven zorgt voor een klein onderzoek naar moraliteit, of hoe kinderen zonder begeleiding zelf met goed en kwaad omgaan. Een soort "Lord Of The Rings" maar dan binnen een gezinssituatie, met de oudere zus die de anderen aanzet tot orde en correct gedrag, maar zonder er zich zelf veel aan te storen. Het jongste zoontje kan zelfs gekleed gaan als meisje want dat heeft hij liever.

De relaties tussen de kinderen zijn bits en innig, en echt een plezier om lezen, net zoals de stijl die McEwan hanteert om de leefwereld vanuit het perspectief van een veertienjarige te vertellen. Het is niet moeilijk om je in zijn plaats te stellen, ondanks de wat overdreven context. McEwan zal later sterker vertellen, en met meer spankracht, maar dan startend met meer alledaagse gegevens.


Ian McEwan - The Comfort Of Strangers (Picador, 1982) ***½


De titel van de roman is op zich al sterk. Colin en Mary, een jong Brits koppel, op reis in Venetië,  is op zoek naar wat hen nog verbindt, buiten de seks dan, en komt in een voor hen totaal verwarrende en bizarre omgeving terecht, waar ze de controle verliezen over wat ze doen.

De verhaalsymboliek ligt er bij momenten nogal dik op, met een nachtelijke verdwaling in de stad omdat ze hun adres niet meer kennen, een verplicht diner dat hen genereus wordt aangeboden hoewel beiden geen zin hebben. Anderzijds is de sfeer absoluut unheimlich van bij het begin. Het getrouwde koppel dat ze ontmoeten, Robert en Caroline, kent hen beter dan ze zichzelf kennen, ze wringen zich in het leven van Colin en Mary, die zich maar niet los kunnen maken van dit vreemde, oudere koppel, van wie de gulheid geen enkel duidelijk motief heeft.

Het geheel is verbijsterend en schokkend zelfs, maar is nog te direct en te onwaarschijnlijk, een euvel dat McEwan met zijn latere romans oplost.




Alison Moore - The Lighthouse (Salt Publishing, 2012) ***


Futh, een jonge Brit met Duitse roots beslist om in Duitsland een wandeling aan de Rijn te gaan maken, als remedie tegen een mislukt huwelijk. In parallele hoofdstukken krijgen we het verhaal van Ester, die samen met haar man een hotelletje uitbaat in Hellhaus.

De titel van het boek verwijst naar een flesje parfum, dat zijn enige aandenken is aan zijn moeder, en dat hij bij zich draagt in zijn broekzak. Ook Ester heeft een gelijkaardig flesje op haar nachtkastje staan.

Beide figuren, de enigen die enigszins iets meer dan schetsmatig zijn uitgewerkt, hebben hun problemen en onbeantwoorde verlangens, die ook hier op een zeer elliptische manier worden weergegeven door Moore. Beiden hebben iets met geuren : hij maakt parfums, zij heeft er een meer dan gemiddelde belangstelling voor. Hij worstelt met ongeoorloofde seksuele ervaringen, zij kan slechts de belangstelling van haar man opwekken door hem jaloers te maken.

Uiteraard zal Futh uiteindelijk in het hotel van Ester terechtkomen.

Moore blinkt uit in suggestieve kracht en een mooie verhaalstructuur, met ineenschuivende verhalen die zich met een mooi gevoel voor timing ontwikkelen. Anderzijds blijft het allemaal iets te oppervlakkig om echt emotioneel gepakt te worden.


Henry James - The Beast In The Jungle (Penguin, 1903, 2011)

Een ontgoochelende novelle over een man die wacht op de grote gebeurtenis die zijn leven dramatisch zal veranderen. James slaagt er in om het ongemak van John Marcher, de hoofdfiguur, met zichzelf en zijn leven weer te geven, maar het geheel mist spankracht, en ook een zekere relevantie.

Tuesday, December 18, 2012

Bijbelverhalen

Sinds enkele jaren ben ik in de ban van de bijbel, het meest verkochte boek ter wereld, maar waarschijnlijk niet het meest gelezen boek. Als niet-gelovige fascineert het ontstaan van de bijbel me. Wie had er belang bij het ontwikkelen van het geloof, welke strekkingen bestonden er, waarom staan er zoveel tegenstrijdigheden in, enz.

Ik heb in de voorbije jaren de vele atheïstische werken gelezen van Richard Dawkins, Daniel Dennett, Michel Onfray, Christopher Hitchens, Victor Stenger die allen vanuit hun eigen vakgebied proberen te bewijzen dat god niet bestaat, niet kan bestaan, en dat het geloof, elk geloof, een grote zinsbegoocheling is. Het wordt een genre op zich. Er zijn ook boeken die het geloof in het midden houden, zoals "Why God Won't Go Away" van biologen Newberg en D'Aquila.

Het kan er bij mij niet in dat mensen in deze tijd van zogenaamde ontwikkeling, algemene opvoeding, wetenschap en technologie nog geloven in god, het hiernamaals, mirakels en heiligen.

Het geloof heeft echter nog altijd een grote greep op de samenleving, ze bepaalt de politiek (en uiteraard ook andersom), leidt tot oorlogen, maar ook tot groot medeleven en positieve actie. Dat fantasie op een dergelijke grootschalige manier invloed heeft op de werkelijkheid is amper te vatten. Vandaar mijn lektuur.


Israel Finkelstein & Neil Asher Silberman - The Bible Unearthed (Simon & Schuster, 2002) ****


Laten we beginnen bij het begin, het Oude Testament, de Torah. De Israelische archeologen Finkelstein en Silberman geven weer hoe het huidige Israel en Palestina er in de duizend jaar voor Christus hebben uitgezien aan de hand van opgravingen in de hele streek. Hun slotconclusie is dat de de bijbel een politiek verhaal is dat de verschillende volkeren van de streek moest verenigen en tegelijk legitimiteit geven aan de inwoners van Judea, een kleine gemeenschap. Vele kleine vondsten wijzen op de aanwezigheid van nomaden, herders en kleine boerendorpen, maar van de grote constructies uit de tijden van David en Solomon, zoals in de bijbel beschreven, werd nooit een spoor gevonden, terwijl gelijkaardige structuren, net zoals in Griekenland of Egypte of Irak uiteraard wel grote archeologische sites achterlieten. Zeer goed gedocumenteerd en boeiende lektuur. Beide auteurs worden intussen door sommige van hun landgenoten als "revisionistisch" bestempeld, of hoe een woord plots een omgekeerde betekenis kan krijgen. Eerst stond het voor wie de feiten ontkende, nu plots ook voor wie feiten aanbrengt.


Simon Sebag Montefiore - Jerusalem, The Biography (Vintage, 2012) *****


Hét non-fiction boek van het jaar is ongetwijfeld "Jerusalem, The Biography", waarin Montefiore de geschiedenis van de stad doorheen de millennia verteld. De kracht van het boek schuilt in de rijkdom aan bronnen gekoppeld aan een afgunstwekkend vertellend gemak. De grote krachtlijnen en ontwikkelingen in de geschiedenis van de stad als onderdeel van de wereldgeschiedenis blijven altijd centraal en duidelijk zichtbaar, helder uitgelegd en verstaanbaar voor historische leken zoals uw dienaar, maar tegelijk doorspekt Montefiore het geheel met de kleinere aspecten van keizers, koningen, hogepriesters en presidenten, inclusief de eventuele roddels.

Wie dit boek leest, en geconfronteerd wordt met het eindeloze bloedvergieten dat al duizenden jaren in deze stad aan de gang is, inclusief een aantal volledige verwoestingen en het uitmoorden van alle inwoners, kan zich terecht afvragen of en hoe dit ooit zal eindigen. De hele geschiedenis van het menselijk ras, de waanzin van godsdienst en de meedogenloosheid van machthebbers en would-be machthebbers, het gekonkel en gemoord achter de schermen om persoonlijke macht te verwerven of te behouden, en tegelijk met gemak zowel de eigen clan als de tegenstander opofferend, resulterend in eindeloze rijen onschuldige en nutteloze slachtoffers, worden gekristalliseerd in dit overzicht van duizenden jaren in het leven van één stad, Jeruzalem.

Is er hoop? "Here, more than anywhere else on earth, we crave, we hope and we search for any drop of the elixir of tolerance, sharing and generosity to act as the antidote to the arsenic of prejudice, exclusivity and possessiveness. It is not always easy to find".

Lezen!


Selina O'Grady - And Man Created God (Atlantic Books, 2012) ****


In tegenstelling tot bovenstaande afbeelding, heeft mijn uitgave de ondertitel "Kings, Cults, And Conquests At The Time Of Jesus", wat een betere omschrijving geeft van de inhoud. O'Grady, historica en BBC producer, geeft in dit vlot leesbare boek een overzicht van de grote religies rond de eerste Eeuw van onze jaartelling.

Centraal staan het Christendom en het leven van Jezus, maar ook de grote andere religies zoals het jodendom, het boeddhisme, confucianisme komen aan bod. Minder gekende cultussen, zoals die van de eenogige Afrikaanse koningin Candace Amamirenes, van Isis en Ahura Mazda worden ook belicht.

O'Grady beschrijft vooral, geeft context, en weigert ook keuzen te maken tussen wat historisch is en wat tot het domein van de fictie behoort. Haar overzicht is voor een deel overlappend met Montefiore's Jerusalem, maar omdat hun uitgangspunten verschillend zijn, kan ik beide toch aanraden.

Ze legt ook uit waarom, tussen al die apocalyptische geloofsovertuigingen, het christendom uiteindelijk het pleit heeft gewonnen.


Bart Ehrman - Forged (Harper, 2011) ***


Het Nieuwe Testament dan. Bijbeldeskundige Bart Ehrman heeft al een hele reeks boeken op zijn naam staan die de verschillende aspecten van de bijbel vanuit historisch en literair oogpunt bespreken. Als streng gelovige student, zijn tijdens zijn studies theologie zijn ogen geopend door de echte feiten. De tegenstrijdigheden tussen de verhalen van de vier evangelisten, de verschillende strekkingen in de vroege Kerk en de keuze van waarom de verhalen die we kennen uiteindelijk in de canon werden opgenomen, eerder dan alle andere verhalen die de ronde deden, werden al in eerdere boeken van hem verteld. "Misquoting Jesus" en "Jesus, Interrupted" zijn het lezen waard.

In "Forged", gaat hij dieper in op de bewuste tekstmanipulaties die door de eeuwen heen aan het Nieuw Testament werden toegevoegd, met als enig doel het grote gelijk te halen voor de strekking binnen het christendom waar de bedrieger voor stond.

Onthullend en ontluisterend.


Bart Ehrman - Lost Christianities (Oxford University Press, 2003) ***


Dan heb ik ook maar zijn andere, oudere werk opgezocht. "Lost Christianities" geeft een overzicht van de andere afsplitsingen van het christelijk geloof die uiteindelijk het onderspit hebben moeten delven tegen wat we vandaag Het Nieuw Testament noemen, zoals de gnostici, de ebionieten en de marcionieten om de belangrijkste te noemen.

Net zoals zijn andere publicaties, is ook dit boek zeer goed gedocumenteerd en een oogopener voor wie met de bijbel opgroeide, en ook vlot leesbaar.


John Allen Paulos - Irreligion (Hill & Wang, 2009) ****

Van de wiskundige Johan Allen Paulos had ik jaren geleden al "Een Wiskundige Leest De Krant", gelezen, een geestig boekje over wat hij "ongecijferdheid" noemt, naar analogie met ongeletterdheid, bij journalisten, opiniemakers en andere figuren die onze media bevolken en vaak met de grootste overtuiging domme dingen zeggen. In "Irrelegion", kijkt hij op dezelfde geestige manier naar godsdienst vanuit wiskundig en logisch perspectief, telkens een aantal syllogismen ponerend als religieuze mogelijkheden, die hij dan verder bespreekt en voornamelijk ontkracht.

Zijn eerste stelling is :
     a. Everything has a cause, or perhaps many causes
     b. Nothing has its own cause
     c. Causal chains can't go on forever
     d. So there has to be a first cause
     e. That first cause is God, who therefore exists.

Zo begint elk hoofdstuk met een stelling, en nadien ontkracht hij die op basis van interne tegenstrijdigheden, er telkens ook wetenschappelijke wetenswaardigheden, er wat kansrekenen en filosofie aan toe voegend.

Uiteraard passeren ook Augustinus en Pascal de revue, net zoals Darwin, Diderot, Wittgenstein en Bertrand Russell.

Een pretentieloze kommentaar op godsdienst, en een frisse stem tussen het zwaar geschut van Dawkins en anderen. Paulos wil niet overtuigen, hij wil de overtuigden een ander, speels en subtiel perspectief bieden.


Met de feesten in het verschiet, kan ik elk van bovenstaande boeken aanraden voor onder kerstboom.


Peter Høeg - The Elephant Keepers' Children (Harvill Secker, 2012) **


De Deense auteur Peter Høeg schreef tot nu toe één bestseller, de thriller "Smilla's Sense Of Snow", een aanrader in het lichtere genre. Mijn lievelingsboek van hem blijft zijn debuutroman, "The History Of Danish Dreams", gevolgd door "Borderliners".  "The Woman And The Ape" was een kleine mislukking.

Nu is hij terug met een klepper van 400 bladzijden, "The Elephant Keepers' Children", een soort stripverhaal in romanvorm. Twee kinderen, Peter en Tilte worden verlaten door hun ouders, een dominee en de kerkorganiste. De moeder is ook een high tech specialiste in het ontwikkelen van spraakherkenningstechnologie. Ze wonen op het eiland Finø, ergens in het Kattegat tussen Denemarken en Zweden.

De ouders worden ook gezocht door de politie, de bisschop en nog een paar andere kwaadwillige figuren. De twee kinderen vinden aanwijzingen dat hun ouders een grote diefstal beramen en gaan naar hen op zoek, maar moeten uiteraard zelf de slechteriken (het establishment) zien te ontwijken, en met de hulp van de alle andere godsdienstvertegenwoordigers op hun piepekleine eilandje (hindoeïsten, boeddhisten en moslims) gaan ze op pad. Het hele verhaal eindigt op het vasteland waar een wereldwijd religieus congres plaatsvindt, waar naast de grote godsdiensten ook nog alle alternatieve overtuigingen vertegenwoordigd zijn.  

Naast belachelijke namen (Leonora Ticklepalate, Jakob Aquinas Bordurio Madsen, Bodil Hippopotamus, Thorkild Torlacius Claptrap, ...) is de achtervolgingsroman annex zoektocht vergelijkbaar met de stripverhalen van Jommeke, alleen dan voor volwassenen. Er wordt gezeuld met een lijk, mirakels worden geënsceneerd om gelovigen te winnen, een luxe-prostituee wordt een waardevolle handlanger, enz. Kortom, alles kan en op elke bladzijde kan het verhaal alle kanten op.

Het resultaat is echter redelijk middelmatig. De humor is soms geestig, soms vermoeiend. Omdat de plot echt alle kanten op kan, is er geen enkele spanning. De karakters zijn eerder karikaturaal zoals in stripverhalen, met af en toe onverwachte wendingen, maar uiteraard zonder enige diepgang.

Enkel voor liefhebbers van luchtige kolder.


Monday, December 17, 2012

Roberto Bolaño - The Return (New Directions, 2010) ****


Ik moet zo stilletjes aan toch bijna zijn hele oeuvre achter de ogen hebben, met uitzondering van "The Insufferable Gaucho" en tot voor kort ook deze bundel kortverhalen, net zoals "Last Evenings On Earth" (2006) een samenvoegen van de twee Spaanse publicaties "Putas Asesinas" (2001) en "Llamadas Telefónicas" (1997), maar nu dan met de resterende verhalen.

Bolaño's verhalen zijn even donker als tragisch als vlot leesbaar. En creatief, en geschreven in dezelfde intieme vertelstijl, alsof je het relaas hier en nu onmiddellijk krijgt voorgeschoteld door een vriend die zijn hart blootlegt. Die ik-figuur kan zijn alter ego Arturo Belano zijn, maar ook een prof-voetballer bij Barcelona ("Buba"), een moordende hoer ("Murdering Whores"), een vrouwelijke porno-ster ("Joanna Silvestri"), om er maar een paar te noemen.

De ik-persoon in het titelverhaal, "The Return", is zelfs een lijk. De openingparagraaf  leest als volgt :

"I have good news and bad news. The good news is that there is life (of a kind) after death. The bad news is that Jean-Claude Villeneuve is a necrophiliac".

Er zijn ook verhalen zonder ik-figuur, zoals dat met de dialogerende politie-inspecteurs/folteraars ("Detectives") die hun vroegere klasmaatje Belano moeten ondervragen.

De sfeer is vol van de gruwel en de zwakte van het menselijk bestaan, maar Bolaño's openhartige en vaak tedere stijl maakt het lezen toch draagbaar. Een soort mengeling van het brutale entertainment van Quentin Tarantino en de psychologische gevoeligheid van Ang Lee.

"It was a dreary time in my life. I was going through a rough patch at work. I was supremely bored, though up till then I'd always been immune to boredom. I was going out with two women. That I do remember clearly. One of them was getting on a bit - she must have been about my age - and the other wasn't much more than a girl." (uit : "William Burns")

Een paar penseelstreken en de sfeer is gezet. Een sterke introductie tot Bolaño's oeuvre voor wie hem niet kent. Een must voor fans. Lezen dus.




Sunday, December 16, 2012

Niet uitgelezen

Tim Piceu - Over Vrybuters en Quaetdoeners - Terreur Op Het Vlaamse Platteland (eind 16e eeuw) (Davidsfonds, 2008) *


Gekocht in de shop van het Kasteel van Gaasbeek. Het leek me een interessant onderwerp. Vrijbuiters eind 16e eeuw in de streek van Brugge, in de context van de oorlog in de Nederlanden en de reconquista door Alexander Farnese. Ik heb toch honderd bladzijden doorworsteld van een tekst waar de uitgever best wat meer werk in had mogen steken. Het boek leest als een doctoraatsverhandeling, geschreven met het doel een jury van deskundigen te overtuigen dat hier veel werk aan is besteed, wat waarschijnlijk het geval is, maar voor de modale lezer is dit gewoon niet te verteren. De vele, vaak irrelevante, details, verwijzingen naar andere historici en hun onderzoek, en een ondoorzichtelijke structuur maken het onmogelijk om door de bomen het bos te zien. Bovendien is er ook geen chronologie in de uitleg. Sommige termen of politieke situaties worden pas toegelicht bladzijden nadat ze eerst aan bod kwamen.


Salman Rushdie - Grimus (Vintage, 1975, 1996) *


Dat Salman Rushdie niet te benauwd is om fantasie in zijn verhalen te verwerken, wisten we al, maar zijn debuutroman gaat er ver over. Een indiaan, Flapping Eagle, drinkt een elixir en leeft al meer dan zevenhonderd jaar als hij in onze tijd terechtkomt. Rushdie heeft er een filosofisch-anthropologisch werkje van willen maken, maar die mayonaise "pakt niet". Saai en irrelevant.


D. M. Thomas - The Flute-Player (Picador, 1980) *


Van D.M Thomas heb ik indertijd genoten van "The White Hotel", "Sphinx", en in mindere mate van "Eating Pavlova" en "Pictures At An Exhibition". In "The Flute-Player" vertelt hij het leven van Elena, die in een niet genoemde dictatuur (maar de Sovjet Unie lijk aannemelijk), als centrale figuur een kring van kunstenaars verenigt en ondersteunt. Ze is tegelijk moeder, hoer en vriendin en een soort moreel ankerpunt dat houvast biedt in de context van een permanent veranderende politieke omgeving. Het verhaal zit vol symboliek en morele oordelen, maar er is geen echte plot, het verhaal kabbelt van hoofdstuk naar hoofdstuk zonder duidelijke richting, en als er dan tragische gebeurtenissen plaatsvinden, dan blijken de personages daar emotioneel en psychisch niet echt onder te lijden. Ik had geen enkele reden of interesse of verder te lezen.