Wednesday, February 21, 2007

Haruki Murakami - Omschrijvingen van "stilte"

Murakami slaagt er altijd goed in om niet te beschrijven zaken toch een gevoel, een indruk mee te geven.

Vooral de manier waarop hij verschillende vormen van "stilte" vat is opvallend.

Enkele voorbeelden uit The Wild Sheep Chase.

"The record ended, the needle lifted, and all was silence. The sort of silence that follows in the wake of the death of all living things."(p.305)

"The movie theater was deathly quiet. Or rather everything around us was deathly quiet. Not a common occurence". (p.190)

"Did you see the photo of the horse in the weekend section?"
"Yes, I saw the horse photo," said the man.
"Don't the horse and the rider seem to be thinking of two totally different things?"
Through the receiver, a silence stole into the room. There wasn't a breath to be heard. It was a silence strong enough to make your ears hurt" (p. 162)

"The house itself was agonizingly quiet. As if spores of death were drifting about in some unpreventable contagion" (p. 144)

"The room itself was utterly silent. Now there is the silence you encounter on entering a grand manor. And there is the silence that comes from too few people in too big a space. But this was a different kind of silence altogether. A ponderous, oppressive silence. A silence reminiscent, though it put me a while to put my finger on it, of the silence that hangs around a terminal patient. A silent pregnant with the presentiment of death. The air faintly musty and ominous." (p124).

Murakami op zijn best. Ook in zijn andere boeken heeft hij prachtige omschrijvingen van stilte. Alleen vond ik die al bladerend niet zo meteen terug. Misschien moet ik al zijn boeken wel herlezen.

Haruki Murakami - A Wild Sheep Chase - *****

Murakami is één van die auteurs van wie ik echt alles wil lezen, en dat loont, want tussen vele van zijn boeken lopen verbanden - dezelfde personages, locaties, motieven komen regelmatig terug. "A Wild Sheep Chase" is een typisch Murakami-verhaal. Een jongeman met een gewoon en zelfs "middelmatig" leven is geconfronteerd met de gewone dingen des levens : zijn werk, zijn hobby, zijn lief, zijn huisdier... En dan komt er onverwacht iets bizars zijn leven binnenwandelen. In dit verhaal heeft het iets met schapen te maken, en geloof me, het is niet te beschrijven wat er juist allemaal gebeurt, maar bizar is het zeker. Zoals in de meeste verhalen van Murakami is er een andere realiteit, die deels gedomineerd of zelfs gecreëerd wordt door de personages zelf, en weten ze op de duur niet meer of ze in een droom zijn gevangen of niet, weten ze niet of ze die vreemde gebeurtenissen zelf oproepen of niet, dan wel of er verschillende universa zijn die met elkaar in verbinding staan. Toch is het niet echt fantasy. Het is alledaags, normaal. En dat is de kracht van Murakami's schrijverschap : door de alledaagsheid brengt hij een verfrissend perspectief op de menselijke geest, de mens in de samenleving, het leven zelf. En als lezer maak je alles mee, samen met de ik-persoon. Van de dialogen wordt elk woord opgenomen alsof je deel uitmaakt van het gesprek, en lijken al die dagdagelijkse woorden irrelevant, maar ze creëren mee de aparte atmosfeer van zijn boeken. Hier is een voorbeeld :

"What a lovely place," she said. "Do you come here often?"
"Only occasionally on business," I answered. "The truth of the matter is, I don't usually go to restaurants when I'm alone. Mostly I go to bars where I eat and drink whatever they've got. Easier that way. No unnecessary decisions".
"And what do you usually eat at a bar?"
"All sorts of things. Omelettes and sandwiches often enough."
"Omelettes and sandwiches," she repeated. "You eat omelette and sandwiches every day at bars?"
"Not every day. I cook for myself every three days or so."
"So you eat omelettes and sandwiches two days out of three."
"I guess so," I said.
"Why omelettes and sandwiches?"
"A halfway decent bar can make a pretty good omelette and sandwich."
"Hmm," she said. "Pretty strange."
"Not at all."
I couldn't figure out how to get out of that, so I sat there quietly admiring the ashes in the ashtray.

Deze doodnormale gesprekken, over doordeweekse onderwerpen, staan in schril contrast met de ruimte in de roman en sommige personages, waar de vreemdheid nooit ver weg is en waar alles, natuur, huizen, dieren, mensen een karakter en gevoelens hebben.

"The place seemed curiously uninhabited. An odd house the more I looked at it. It wasn't particularly inhospitable or cold, nor built in any unusual way, nor even much in disrepair. It was just ... odd. As if a great creature had grown old without being able to express its feelings. Not that it didn't know how to express them, but rather that it didn't know what to express".

Tijd en ruimte worden flexibel, logica vervalt, emoties en intermenselijke relaties vieren hoogtij. Of nog beter, je moet voorbij het rationele gaan om de realiteit in al zijn volheid te kunnen vatten. "Mountains are living things," wrote the author in his preface to the book. "Mountains, according to the angle of view, the season, the time of day, the beholder's frame of mind, or any other thing, can effectively change their appearance. Thus, it is essential to recognize that we can never know more than one side, one small aspect of a mountain." "Just great," I said out loud. An impossible task."

Het kwade komt ook voor in dit boek, maar eerder als een dreiging dan als een manifeste aanwezigheid. En dat is de kracht van Murakami, hij maakt er een thriller van zonder echt een "slechterik" te hebben, zonder er een doordeweekse detective van te maken. De personages zijn vaak eenzaten die op zoek zijn naar de zin van hun leven, en die zoektocht vreemde zaken meemaken, ontgoochelingen oplopen, maar ook kunnen genieten van de aanwezigheid van vrienden of verwante zielen, ... maar telkens een grens bereiken van dat land, die tijd, die ruimte die best vermeden wordt, om dan terug te vallen in hun eigen "middelmatig" bestaan, vaak iets, maar meestal niet veel meer wijzer. Om in één ruk uit te lezen.


"Dance, Dance, Dance", ook één van de betere boeken van Murakami wordt best na dit boek gelezen. Nog één boek te gaan ("The Elephant Vanishes") en ik heb ze allemaal gelezen.

Ryunosuke Akutagawa - Rashomon and other Stories - ****


In de film Ghost Dog van Jim Jarmush raadt de Afro-Amerikaanse samurai (gespeeld door Forest Whitaker) een klein meisje aan om Rashomon te lezen. Zo ken ik dit boek. Het bevat kortverhalen en is zeer uitzonderlijk. Op het eerste zicht eenvoudige verhalen, verteld met een uitzonderlijke economie en precisie, zeer gevoelig met veel aandacht voor detail. Perspectiefverschillen komen er sterk in aan bod : in het eerste verhaal krijgen we zeven getuigenverslagen van één gebeurtenis op een totaal van veertien bladzijden. In Rashomon zelf, zo mogelijk een nog korter verhaal, worstelt de hoofdfiguur met zijn positie in de wereld (verschoppene, zelfmoordenaar, dief, held, ... en hij moet kiezen tussen leven en dood, moreel gedrag of zelfzucht). De kleinheid in de mens, het bedrog, de relativiteit der dingen, ze komen alle aan bod in kleine miniatuurtjes. Een kleine ontdekking.

Tuesday, February 6, 2007

Salman Rushdie - Shalimar The Clown - ****½

Inderdaad, sinds Midnight's Children is dit het beste boek van Salman Rushdie. Een klepper van meer dan 600 blz. over de "condition humaine" in al zijn pracht en gruwel. Meedogenloos en vol sympathie voor dé mens. Een boek met wisselende vertelstijlen, naargelang de setting, ingekapseld in de geschiedenis van de 20ste eeuw. Dit is geen boek over terrorisme, zoals in sommige recensies wordt beweerd. Dit is een boek over menselijke terreur, over macht en machteloosheid, over geopolitiek en persoonlijke gevoelens, over liefde en verraad, over lust en wraak. Het boek verweeft de levens van een klein dorp in Kashmir, met zijn twee godsdiensten, waar de mensen elkaar respecteren omdat ze eerst en vooral de mens in de ander zien, in plaats van een religie. Maar dan loopt het mis. Het boek gaat over de Tweede Wereldoorlog, met de Elzas als ligging, verscheurd tussen Duitsland en Frankrijk, de nazi's en de joden, het verzet en het Vichy regime. Het boek gaat over de wereldhegemonie van de Verenigde Staten, de macht achter de schermen, de oppervlakkigheid van politiek en de onmacht om recht te doen zegevieren. Hier zijn geen goeden en slechten in dit boek, alleen slachtoffers, slachtoffers en nog eens slachtoffers. Van hun geloof, van hun culturele identiteit, van hun opvoeding, van hun psychologie, van ... en het boek kan op al die niveau's worden gelezen. En dit alles door de verstrengelde levens van mensen van vlees en bloed op een geloofwaardige, quasi gedocumenteerde en niet karikaturale manier tot werkelijkheid te brengen. Absoluut meesterlijk.